هەواڵ

دیووی پشتەوەی گرێبەستەکانی ئەمریکا… یەکێتی بە راکێشانی کۆمپانیا ئەمریکییەکان دەیەوێت مەترسی لە زۆنەکەی دورخاتەوە

یەکێتی ئاگاداری ئەو گرێبەستانەیە کە حکومەتی هەرێمی کوردستان لە بواری سامانەسروشتییەکاندا واژۆی کردوون و بە فاکتەریكی ئارامی و دورخسنەوەی مەترسییان لە زۆنەکەیدا دەبینێت.

حکومەتی هەرێمی کوردستان دوو گرێبەستی بەهای زیاتر لە 100 ملیار دۆلار لە بواری سامانی سروشتی لەگەڵ دوو کۆمپانیای ئەمریکی، وێسترن زاگرۆس و HKN Energy، واژۆ کرد، کە عێراق پێی وایە بە ئاشکرا "دژی یاسای عێراقییە".

گرێبەستەکان بۆ ئەوەن بەرهەمی غاز و نەوتی کێڵگەی میران، کوردەمیر و کێڵگەی تۆپخانە زیاتر بکرێن، لە کێڵگەی میران بەگوێرەی پێشبینییەکان زیاتر لە 8 ترلیۆن پێ سێجا گاز هەیە، بە نرخی ئێستا نزیکەی بەهای 40 ملیار دۆلار دەکات.

پێشبینی دەکرێت کێڵگەی تۆپخانە، 5 ترلیۆن پێ سێجا غاز و نۆ ملیۆن بەرمیل نەوتی تێدابێت، بە گوێرەی نرخی ئێستا نزیکەی 70 ملیار دۆلار دەکات کە ژێڕخانێکی گەورەی بواری وزەیە.

 ئەو کێڵگانە لە سنوری گەرمیانن و دەکەونە ئەو زۆنەی یەکێتی حکومڕانی دەکات کە بە وتەی سەرۆکی حزبەکە، "دیدگایەکی جیاوازیان بۆ دۆسیەی غاز هەیە".

دۆسیەی غاز هەمیشە یەکێک بووە لە خاڵی ناکۆکییەکانی پارتی و یەکێتی، بافڵ تاڵەبانی، سەرۆکی یەکێتی نیشتمانیی کوردستان چەند جارێک بە دەنگی بەرز رایگەیاندووە،" دەبێت بەسەر لاشەی مندا غاز هەناردەی دەرەوە بکرێت".

ئەوەی لە رێککەوتنەکاندا دەبینرێت و وەک مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستانیش دوای واژۆکردنی گرێبەستەکان لە واشنتۆنەوە رایگەیاند، "گرێبەستەکان بۆ زیادکردنی بەرهەمی غازە لە پێناو دابینکردنی کارەبا".

بەرپرسانی باڵای یەکێتی کە دیجیتاڵ میدیای Mic قسەی لەگەڵ کردوون، حزبەکەیان بە بەشێک لە رێککەوتنەکە دەزانن و نایشارنەوە رێککەوتنەکان بە ئاگاداری حزبەکەیان کراوە.

یەکێتی رێککەوتنەکە بە هەوڵێکی ستراتیژی دەبینێت بۆ دورخستنەوەی ئەو مەترسیانەی لەسەر زۆنەکەی دروست بووە، بە تایبەت کە زۆرکات وەک بەشێک لە بەرەی مقاوەمە مامەڵەی لەگەڵ دەکرێت و ئاستی وەبەرهێنانی کۆمپانیا بیانییەکانی تێدا زۆر لاوازکراوە.

سەرەتای ئەمساڵ مەترسییەکان گەیشتنە ئاستێک کە بە دور نەدەزانرا، پریشکی شەڕی بەرەی مقاوەمە و ئەمریکا تا سنورەکانی یەکێتیش بێت کە هاوسنوری خاکی ئێرانە.

بەرپرسێکی باڵای یەکێتی لەگەڵ ئەوەی رێککەوتنەکەی بە گرنگ و ستراتیژی پێناسە کرد،  بە دیجتاڵ میدیای Micـی وت،" چوار مانگ پێش ئێستا زۆنەکە لە ژێر مەترسی پەلامار بوو ئێستا ئەمریکا بە بڕی 110 ملیار دۆلار وەبەرهێنانی وزەی تێدا دەکات، کە بەرهەمی کۆمەڵێک هەوڵی ناوچەی نێودەوڵەتییە".

سێ ساڵی رابردوو کێڵگەکانی سنوری پارێزگاکانی سلێمانی و ئیدارەی گەرمیان ئەزموونێکی تاڵیان بە رێکرد، ئەوەیش بەهۆی هێرشی بەردەوامی گروپە چەکدارەکانی حەشدی شەعبی نزیک لە ئێران بۆ سەر کێڵگەی غازی کۆرمۆر لە چەمچەماڵ.
هێرشەکان لەگەڵ ئەوەی تیمە ئەندازیارییەکانی پڕۆژەی پەرەپێدانی کێڵگەکەیان کردە ئامانج، بوونە هۆکارێکیش بۆ رۆیشتنی کۆمپانیا بیناییەکان لە کێڵگەکە.

رۆژی 19ـی ئابی 2024 کۆمپانیای دانەغاز بە فەرمی و بە راگەیەندراوێک لە بازاڕی دارایی ئەبوزەبییەوە (ADX) کۆتایی بە گرێبەستی کارکردنی کۆمپانیای ئینەرفلێکسی کەنەدی هێنا، کە کاری لە تەواوکردنی پڕۆژەی گازی کۆرمۆری KM250 دەکرد.

سەرمایەگوزاری وزە، فاکتەرێکی سەرەکییە تا ئەمریکا سەقامگیری ئەو ناوچانە دابینبکات کە کۆمپانیاکانی کاری تێدا دەکەن، بۆیە یەکێتی هاتنی کۆمپانیا ئەمریکییەکان دەدات بێنە ناوچەکە و بە فاکتەرێکی سەقامگیریی لێیدەڕوانێت.

یەکێتی تەنها لە عێراق دۆستی دۆستەکانی ئێران نییە، بەڵکو هەمیشە ئەو وڵاتە کاریگەری راستەوخۆی لەسەر بڕیار و مامەڵەکانی حزبەکە هەبووە.

یەکێتی دەیەوێت دوای گۆڕانکارییەکان و پاشەکشەی ئێران لە ناوچەکەدا، مامەڵەیەکی جیاوازتر بکات و خۆی لەو بەرەیە دوربخاتەوە کە کاریگەری لەسەر هێزی حزبەکە لە گۆڕەپانی سیاسی نوێدا دەبێت.

بافڵ تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتی لە دوایین دیداریدا لەگەڵ میدیای حزبەکەی دانی بە هەڵگرتنی هەنگاوی سیاسی نوێدا نا، کە خۆی بە قۆناغی دروستکردنی هاوسەنگی ناوی برد و رایگەیاند، "پەیوەندییەکانیان لەگەڵ ئەمریکا بۆ ئەوپەڕی باشی بردووە".

رۆژی 15ـی کانوونی دووەمی 2025،  لە چوارچێوەی سەردانەکەی سەرۆکوەزیرانی عێراق بۆ لەندەن، وەزارەتی نەوتی عێراق و کۆمپانیای بریتش پترۆڵیۆم (BP) یاداشتێکی لێکتێگەیشتنیان بۆ نۆژەنکردنەوە و پەرەپێدانی کێڵگە نەوتییەکانی کەرکووک واژۆکرد

رێبوار تەها پارێزگاری کەرکووک کە لە پشکی یەکێتییە و خۆی بەشێک بووە لە دانوستاکانەکان، ئەو رێککەوتنەی بە دەستکەوتی ئەو ئیدارەیەی پارێزگای کەرکووک وەسفکرد کە حزبەکەی تێدایە زۆرینەیە.

هاوشێوەی گرێبەستەکانی هەرێمی کوردستان ئەو رێککەوتنەش بەشێک لە بەرهەمی سیاسیەتی خۆی دەزانێت و پێی وایە، ئەنجامی ئەو گۆڕانکارییە ستراتیژیانەی حزبەکەیانە لە پەیوەندییە هەرێمی و نێودەوڵەتییەکاندا و فاکتەرێکیشە بۆ ئارامی کە لە بەشێک لەو ناوچانە هەوڵی تێکدانی دەدرێت.

هەواڵ

ئەمریکا بۆ بە هێزکردنی پێگەی کۆمپانیاکانی پشتیوانی "ئۆتۆنۆمیی" هەرێمی کوردستان دەکات

ئەمریکا پشتیوانی ئەو گرێبەستانەی هەرێمی کوردستان دەکات کە لەگەڵ کۆمپانیا ئەمریکییەکان واژۆی کردووە و وەزیری دەرەوەی وڵاتەکە دەڵێت، ئۆتۆنۆمی کورد کۆڵەکەیەکی ئەو تێڕوانینەیە بەرامبەر عێراق هەمانە، هەروەها بەرپرسانی عێراق ویستی خۆیان بۆ پەیوەندییەکی باشتر و نزیکتر لەگەڵ ئەمریکا دەربڕیوە.

نزیکەی 150 کۆمپانیای ئەمریکای لە هەرێمی کوردستان هەن کە لە چەند بوارێکی جیادا کار دەکەن، ئەگەرچی هەولێر و واشنتن خواستی زیادکردنی ژمارەکانیان هەبووە، بەڵام روبەروی ئاستەنگ بوونەتەوە. 

لە 15 ساڵی رابردوودا  بە چەندین هۆکار کۆمپانیاکانی ئەمریکا لە عێراق و هەرێمی کوردستان کشاونەتەوە و رێگە خۆشکراوە بۆ وەبەرهێنانی وڵاتانی دیکەی رکابەر لە عێراقدا.

ئێستا ئەمریکا خواستی گەڕانەوەی بەهێزی کۆمپانیا ئەمریکییەکانی هەیە بۆ عێراق، مارکو روبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، لە دوایین لێدوانیدا لەبەردەم لیژنەی کاروباری دەرەوەی کۆنگرێس، رایگەیاند، بۆ بەرپرسانی عێراقیان روونکردووەتەوە بنەمای سەرەکی پەیوەندییەکانیان رێزگرتنە لە کارکردنی کۆمپانیا ئەمریکییەکان لەو وڵاتە و کەمکردنەوەی کاریگەریی دەسەڵاتی ئێران لەسەر سروشتی کارەکانی کۆمپانیا ئەمریکییەکان. 

وەک خۆی وتی،" کاریگەی ئێران لەناو هەندێک لە جومگەکانی عێراق لە زیادبووندایە، بەڵام بەرپرسانی عێراق ویستی خۆیان بۆ پەیوەندییەکی باشتر و نزیکتر لەگەڵ ئەمریکا دەربڕیوە".  

باسی لەوەشكرد، "گفتوگۆمان له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی عێراق كردوه‌ و جه‌ختمانكردۆته‌وه‌ له‌سه‌رئه‌وه‌ی، ئۆتۆنۆمیی كوردەکان بریتییه‌ له‌ کۆڵەکەیەکی ئه‌و تێڕوانینەی بۆ عێراق هه‌مانه‌".

رۆژی 19ی ئابی رابردوو، لە ژوری بازرگانی ئەمریکا، مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان سەرپەرشتی مەراسیمی واژۆکردنی دوو گرێبەستی کرد لەگەڵ دوو کۆمپانیای ئەمریکایی، بۆ وەبەرهێنانی گاز و سامانە سروشتییە نوێبۆوەکان، بەڵام رۆژی 20ی ئایار وەزارەتی نەوتی عێراق ئەو گرێبەستانەی رەتکردەوە و بە (پوچەڵ و نایاسایی) وەسفیکرد کە دژی یاسا و دەستوری عێراقن.

هەر لەو کۆبوونەوەیەیدا، جۆ ویڵسن ئەندامی کۆنگرێسی ئەمریکا سەبارەت بەو گرێبەستانە رایگەیاند، رژێمی تاران کاریگەری لەسەر بەغدا داناوە و هەنگاوەکانی بەغدا کۆنترۆڵ دەکات. بۆیە ئێران دەستوەردەدات و هەوڵدەدات رێککەوتنەکان رابگرێت".

لێدوانەکەی مارکو رۆبیۆ، لەچوارچێوەی بەرگرییکردنی بوو لە مافی کۆمپانیاکانی ئەمریکا بۆئەوەی بتوانن بەبێ هیچ ئاستەنگێک وەبەرهێنان لە عێراق بکەن، هەروەها پشتیوانییەکی یەکلاکرەوەی ئەمریکاش بوو بۆ هەرێمی کوردستان کە هاوتەریبە لەگەڵ گەشەی کاری کۆمپانیاکانیان لە هەرێمی کوردستان. 

ئەمریکا تا ئێستا خۆی وەک گەورەترین کۆمەکبەخش و پاڵپشتیکاری عێراق دەناسێنت. بەپێی داتاکانی باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە بەغدا لە ماوەی 20 ساڵی ڕابردوو، ئاژانسی ئەمریکا بۆ هاوکاری نێودەوڵەتی (USAID) زیاتر لە 11 ملیار دۆلاری ئەمریکی وەک کۆمەکی گەشەپێدان بۆ باشترکردنی کۆمەڵگەکان پێشکەشکردووە.

ئەمە هاوکاری عێراقییەکان بووە بۆ دامەزراندنی سەدان بزنس و دروستکردنی هەزاران هەلی کار و بونیاتنانی 150 قوتابخانەی نوێ و 25 بنکەی خزمەتگوزاری تەندروستی و 130 پرۆژەی ئاو. 

لە ساڵی 2014ەوە زیاتر لە 3.6 ملیار دۆلاری ئەمریکیان دابینکردوە بۆ پاڵپشتیکردنی ئاوارە عێراقییەکان و پەنابەرانی کەمدەرامەت لە بوارەکانی چاودێری تەندروستی و دەرمان و ئاوی پاکی خواردنەوە و ئاوەڕۆی باشتر. 

لە ساڵی 2017ەوە وەبەرهێنانیان بە بڕی157 ملیۆن دۆلاری ئەمریکی لە پرۆژەکان کردوە بە سەرپەشتی عێراقییەکان بۆ دابینکردنی ئاوی خواردنەوە بۆ زیاتر لە 12 ملیۆن عێراقی.

لەبارەی ئاسایشەوە، لە ساڵی 2012ەوە، کۆنگرێسی ئەمریکا زیاتر لە 3.5 ملیار دۆلاری تەرخانکردوە بۆ بونیاتنانەوەی هێزەکانی ئاسایشی عێراق، ئەمریکا پێداویستییە گرنگەکانی وەکو چەکی پێشکەوتووی فرۆکەی ئێف 16 و زرێپۆشی جەنگی ئەبرامز و هەروەها ڕاهێنانی پیشەیی بۆ بەهێزکردنی هێزەکانی ئاسایشی عێراق پێشکەش دەکات. 

ئەلینا رۆمانسکی باڵیۆزی ئەمریکا لە عێراق لەبارەی ئەو هاوکارییانەوە رایگەیاندووە، ئەو هاوکارییانە بۆ ئەوە بووە هێزە ئەمنییەکان نوێنەرایەتی کۆمەڵگەی فرەچەشنی عێراق بکەن و وەڵامدەرەوەی حکومەتی خاوەن سەروەری عێراق بن و بتوانن بەرگری بکەن لە عێراق و رۆڵی لە بەدیهێنانی سەقامگیری لە سەرانسەری رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.

ئەمریکا چەند پرۆگرام و پرۆژەی جیاوازی بۆ عێراقییەکان بە هەرێمی کوردستان هەیە، بەپێی داتاکانی باڵیۆزخانەی وڵاتەکە لە عێراق، هەزاران عێراقی سوودمەندن لە پڕۆگرامە ئاڵوگۆڕییە پەروەردەیی و کەلتورییەکان.

زیاتر لە 5000 گەنجی عێراقی گەشتیان بۆ ئەمریکا کردووە و گەڕاونەتەوە بۆ ئەمجاندانی کاری گەورە لە عێراق، لە ساڵی (2024) 400 گەنجی تری عێراقی سەردانی ئەمریکایان لەڕێگەی پرۆگرامە ئاڵوگۆڕەکانەوە کردووە، لەوانەش پڕۆگرامی فولبرایت و پرۆگرامی ئاڵوگۆڕیی سەرکردەکانی گەنجی عێراقی و پرۆگرامی نێودەوڵەتی سەرکردەی سەردانکەر

ئەلینا رۆمانسکی باڵیۆزی ئەمریکا لە عێراق سەبارەت رۆڵی ئەمریکا و وڵاتانی دیکەی لە عێراق باسی لەوەکردووە، بە دڵنیاییەوە وڵاتانی تری لە دەرگای عێراق دەدەن و بانگەشەی جێگرەوە دەخەنەڕوو بۆ ئەوەی ئەمریکا و هاوبەشانمان پێشکەشی دەکەن، بەڵام وەک باڵوێزی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە عێراق، من نابینم هیچ یەکێکیان ئەوەندەی کە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا هەموو رۆژێک پێشکەشی خەڵکی عێراق دەکات ئەوان پێشکەشی بکەن.

ئاماژەی بۆ ئەوەیشکردووە، هیچ یەکێکیان ناتوانن هاوبەشییەکی هاوتای راستەقینە و یەکسان پێشکەش بکەن کە عێراق ببەستێتەوە بە جیهان و گەشەسەندنی عێراق  بەهێز بکات، ئێمە پردی پەیوەندی لەنێوان خەڵکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و خەڵکی عێراق دروست دەکەین کە بۆ چەندین نەوە بەردەوام دەبێت. 

هەڵوێستەکانی ئەمریکا دەریدەخەن، وڵاتەکە دەیەوێت بە ناردنی کۆمپانیاکانی بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان بەرهەمی ئەو خەرجیانە بچنێتەوە کە لە عێراق دەیکات. 

هەرێمی کوردستان بەدەر نییە لە پەیامەکان و دەتوانێت بە فروانکردنی کاری کۆمپانیا ئەمریکییەکان لە عێراق پێگەی فیدراڵی خۆی لە عێراقدا بەهێزتر بکات.