هەواڵ

ئەمریکا بۆ بە هێزکردنی پێگەی کۆمپانیاکانی پشتیوانی "ئۆتۆنۆمیی" هەرێمی کوردستان دەکات

ئەمریکا پشتیوانی ئەو گرێبەستانەی هەرێمی کوردستان دەکات کە لەگەڵ کۆمپانیا ئەمریکییەکان واژۆی کردووە و وەزیری دەرەوەی وڵاتەکە دەڵێت، ئۆتۆنۆمی کورد کۆڵەکەیەکی ئەو تێڕوانینەیە بەرامبەر عێراق هەمانە، هەروەها بەرپرسانی عێراق ویستی خۆیان بۆ پەیوەندییەکی باشتر و نزیکتر لەگەڵ ئەمریکا دەربڕیوە.

نزیکەی 150 کۆمپانیای ئەمریکای لە هەرێمی کوردستان هەن کە لە چەند بوارێکی جیادا کار دەکەن، ئەگەرچی هەولێر و واشنتن خواستی زیادکردنی ژمارەکانیان هەبووە، بەڵام روبەروی ئاستەنگ بوونەتەوە. 

لە 15 ساڵی رابردوودا  بە چەندین هۆکار کۆمپانیاکانی ئەمریکا لە عێراق و هەرێمی کوردستان کشاونەتەوە و رێگە خۆشکراوە بۆ وەبەرهێنانی وڵاتانی دیکەی رکابەر لە عێراقدا.

ئێستا ئەمریکا خواستی گەڕانەوەی بەهێزی کۆمپانیا ئەمریکییەکانی هەیە بۆ عێراق، مارکو روبیۆ، وەزیری دەرەوەی ئەمریکا، لە دوایین لێدوانیدا لەبەردەم لیژنەی کاروباری دەرەوەی کۆنگرێس، رایگەیاند، بۆ بەرپرسانی عێراقیان روونکردووەتەوە بنەمای سەرەکی پەیوەندییەکانیان رێزگرتنە لە کارکردنی کۆمپانیا ئەمریکییەکان لەو وڵاتە و کەمکردنەوەی کاریگەریی دەسەڵاتی ئێران لەسەر سروشتی کارەکانی کۆمپانیا ئەمریکییەکان. 

وەک خۆی وتی،" کاریگەی ئێران لەناو هەندێک لە جومگەکانی عێراق لە زیادبووندایە، بەڵام بەرپرسانی عێراق ویستی خۆیان بۆ پەیوەندییەکی باشتر و نزیکتر لەگەڵ ئەمریکا دەربڕیوە".  

باسی لەوەشكرد، "گفتوگۆمان له‌گه‌ڵ به‌رپرسانی عێراق كردوه‌ و جه‌ختمانكردۆته‌وه‌ له‌سه‌رئه‌وه‌ی، ئۆتۆنۆمیی كوردەکان بریتییه‌ له‌ کۆڵەکەیەکی ئه‌و تێڕوانینەی بۆ عێراق هه‌مانه‌".

رۆژی 19ی ئابی رابردوو، لە ژوری بازرگانی ئەمریکا، مەسرور بارزانی، سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان سەرپەرشتی مەراسیمی واژۆکردنی دوو گرێبەستی کرد لەگەڵ دوو کۆمپانیای ئەمریکایی، بۆ وەبەرهێنانی گاز و سامانە سروشتییە نوێبۆوەکان، بەڵام رۆژی 20ی ئایار وەزارەتی نەوتی عێراق ئەو گرێبەستانەی رەتکردەوە و بە (پوچەڵ و نایاسایی) وەسفیکرد کە دژی یاسا و دەستوری عێراقن.

هەر لەو کۆبوونەوەیەیدا، جۆ ویڵسن ئەندامی کۆنگرێسی ئەمریکا سەبارەت بەو گرێبەستانە رایگەیاند، رژێمی تاران کاریگەری لەسەر بەغدا داناوە و هەنگاوەکانی بەغدا کۆنترۆڵ دەکات. بۆیە ئێران دەستوەردەدات و هەوڵدەدات رێککەوتنەکان رابگرێت".

لێدوانەکەی مارکو رۆبیۆ، لەچوارچێوەی بەرگرییکردنی بوو لە مافی کۆمپانیاکانی ئەمریکا بۆئەوەی بتوانن بەبێ هیچ ئاستەنگێک وەبەرهێنان لە عێراق بکەن، هەروەها پشتیوانییەکی یەکلاکرەوەی ئەمریکاش بوو بۆ هەرێمی کوردستان کە هاوتەریبە لەگەڵ گەشەی کاری کۆمپانیاکانیان لە هەرێمی کوردستان. 

ئەمریکا تا ئێستا خۆی وەک گەورەترین کۆمەکبەخش و پاڵپشتیکاری عێراق دەناسێنت. بەپێی داتاکانی باڵیۆزخانەی ئەمریکا لە بەغدا لە ماوەی 20 ساڵی ڕابردوو، ئاژانسی ئەمریکا بۆ هاوکاری نێودەوڵەتی (USAID) زیاتر لە 11 ملیار دۆلاری ئەمریکی وەک کۆمەکی گەشەپێدان بۆ باشترکردنی کۆمەڵگەکان پێشکەشکردووە.

ئەمە هاوکاری عێراقییەکان بووە بۆ دامەزراندنی سەدان بزنس و دروستکردنی هەزاران هەلی کار و بونیاتنانی 150 قوتابخانەی نوێ و 25 بنکەی خزمەتگوزاری تەندروستی و 130 پرۆژەی ئاو. 

لە ساڵی 2014ەوە زیاتر لە 3.6 ملیار دۆلاری ئەمریکیان دابینکردوە بۆ پاڵپشتیکردنی ئاوارە عێراقییەکان و پەنابەرانی کەمدەرامەت لە بوارەکانی چاودێری تەندروستی و دەرمان و ئاوی پاکی خواردنەوە و ئاوەڕۆی باشتر. 

لە ساڵی 2017ەوە وەبەرهێنانیان بە بڕی157 ملیۆن دۆلاری ئەمریکی لە پرۆژەکان کردوە بە سەرپەشتی عێراقییەکان بۆ دابینکردنی ئاوی خواردنەوە بۆ زیاتر لە 12 ملیۆن عێراقی.

لەبارەی ئاسایشەوە، لە ساڵی 2012ەوە، کۆنگرێسی ئەمریکا زیاتر لە 3.5 ملیار دۆلاری تەرخانکردوە بۆ بونیاتنانەوەی هێزەکانی ئاسایشی عێراق، ئەمریکا پێداویستییە گرنگەکانی وەکو چەکی پێشکەوتووی فرۆکەی ئێف 16 و زرێپۆشی جەنگی ئەبرامز و هەروەها ڕاهێنانی پیشەیی بۆ بەهێزکردنی هێزەکانی ئاسایشی عێراق پێشکەش دەکات. 

ئەلینا رۆمانسکی باڵیۆزی ئەمریکا لە عێراق لەبارەی ئەو هاوکارییانەوە رایگەیاندووە، ئەو هاوکارییانە بۆ ئەوە بووە هێزە ئەمنییەکان نوێنەرایەتی کۆمەڵگەی فرەچەشنی عێراق بکەن و وەڵامدەرەوەی حکومەتی خاوەن سەروەری عێراق بن و بتوانن بەرگری بکەن لە عێراق و رۆڵی لە بەدیهێنانی سەقامگیری لە سەرانسەری رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا.

ئەمریکا چەند پرۆگرام و پرۆژەی جیاوازی بۆ عێراقییەکان بە هەرێمی کوردستان هەیە، بەپێی داتاکانی باڵیۆزخانەی وڵاتەکە لە عێراق، هەزاران عێراقی سوودمەندن لە پڕۆگرامە ئاڵوگۆڕییە پەروەردەیی و کەلتورییەکان.

زیاتر لە 5000 گەنجی عێراقی گەشتیان بۆ ئەمریکا کردووە و گەڕاونەتەوە بۆ ئەمجاندانی کاری گەورە لە عێراق، لە ساڵی (2024) 400 گەنجی تری عێراقی سەردانی ئەمریکایان لەڕێگەی پرۆگرامە ئاڵوگۆڕەکانەوە کردووە، لەوانەش پڕۆگرامی فولبرایت و پرۆگرامی ئاڵوگۆڕیی سەرکردەکانی گەنجی عێراقی و پرۆگرامی نێودەوڵەتی سەرکردەی سەردانکەر

ئەلینا رۆمانسکی باڵیۆزی ئەمریکا لە عێراق سەبارەت رۆڵی ئەمریکا و وڵاتانی دیکەی لە عێراق باسی لەوەکردووە، بە دڵنیاییەوە وڵاتانی تری لە دەرگای عێراق دەدەن و بانگەشەی جێگرەوە دەخەنەڕوو بۆ ئەوەی ئەمریکا و هاوبەشانمان پێشکەشی دەکەن، بەڵام وەک باڵوێزی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا لە عێراق، من نابینم هیچ یەکێکیان ئەوەندەی کە ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا هەموو رۆژێک پێشکەشی خەڵکی عێراق دەکات ئەوان پێشکەشی بکەن.

ئاماژەی بۆ ئەوەیشکردووە، هیچ یەکێکیان ناتوانن هاوبەشییەکی هاوتای راستەقینە و یەکسان پێشکەش بکەن کە عێراق ببەستێتەوە بە جیهان و گەشەسەندنی عێراق  بەهێز بکات، ئێمە پردی پەیوەندی لەنێوان خەڵکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمریکا و خەڵکی عێراق دروست دەکەین کە بۆ چەندین نەوە بەردەوام دەبێت. 

هەڵوێستەکانی ئەمریکا دەریدەخەن، وڵاتەکە دەیەوێت بە ناردنی کۆمپانیاکانی بۆ عێراق و هەرێمی کوردستان بەرهەمی ئەو خەرجیانە بچنێتەوە کە لە عێراق دەیکات. 

هەرێمی کوردستان بەدەر نییە لە پەیامەکان و دەتوانێت بە فروانکردنی کاری کۆمپانیا ئەمریکییەکان لە عێراق پێگەی فیدراڵی خۆی لە عێراقدا بەهێزتر بکات.

هەواڵ

عێراق: سۆلار بۆ باڵەخانە حکومییەکان بەگەڕدەخرێت

حکومەتی عێراق هەوڵدەدات هاوڵاتیان هانبدات کارەبای بەرهەمهاتوو بە وزەی خۆر بەگەڕبخەن بەمەبەستی چارەسەرکردنی قەیرانی کارەبا لە وڵاتەکەدا، بۆ ئەومەبەستە پرۆژەیەکی نوێی راگەیاندووە بۆ کاراکردنی خزمەتگوزاریی سۆلار (بەرهەمهێنانی کارەبا بە وزەی خۆر) بۆ فەرمانگە حکومییەکان.

لە یەکەم قۆناغدا پرۆژەی سۆلار بۆ کۆشکی سەرۆکایەتی بەگەڕدەخرێت، پاشان لە یەکەم هەنگاودا زیاتر لە هەزار بینای حکومی لە بەغداد و پارێزگاکانی دیکە سۆلاریان بۆ دادەنرێت، وەک بەشێک لە ستراتیجی پشت بەستن بە وزەی خاوێن و نوێبۆوە.

نزیکەی دوو ساڵ لەمەوبەر لە سەرەتای دەستبەکاربوونی محەمەد شیاع سودانی، وەکو سەرۆکی حکومەتی عێراقی، پڕۆژەیەکی بە بڕی 90 ملیار دینار پەسەندکرد بۆ بەگەڕخستنی پرۆژەکانی سۆلار و سودوەرگرتن لە وزەی خۆر بۆ باڵەخانە حکومییەکان.

لە دوو ساڵی رابردوودا، بە سودوەرگرتن لە تواناکانی کەرتی تایبەت، کارەبای 546 باڵەخانەی حکومی کۆڕدرا بۆ وزەی نوێبۆوە، ئەوانیش باڵەخانەی پەرلەمانی عێراق و کۆشکی حکومەت.

لە مانگی شوباتی ساڵی ڕابردوودا، وەزارەتی نەوتی عێراق پڕۆژەیەکی نوێی لە کەرتی بەرهەمهێنانی کارەبا بە وزەی خۆر راگەیاند، بە ئامانجی کۆتاییهێنان بە قەیرانی دابینکردنی کارەبا بەهۆی لاوازی بەرهەمهێنانەوە کە بەزۆری پشت بە گازی هاوردەکراو لە ئێرانەوە دەبەستێت و زیاتر لە 35٪ ی پێداویستییەکانی عێراق پێکدەهێنێت.

لەو چوارچێوەیەدا، وەزارەتی کارەبای عێراق رێککەوتننامەیەکی لەگەڵ کۆمپانیای تۆتاڵ ئینێرجی مۆرکرد، بۆ دامەزراندنی وێستگەیەکی وزەی خۆر به توانای هەزار مێگاوات له بەسره، بەڕێوەبرایەتی وەبەرهێنانی بەسرە ئاشکرای کرد، کە تێچووی وەبەرهێنان بۆ پڕۆژەکە کە بەشێکە لە گرێبەستێکی 27 ملیار دۆلاری نزیکەی 820 ملیۆن دۆلارە.

رۆژی 20ـى ئایار، محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق وێستگەیەکی وزەی خۆری کردەوە، کە تایبەتە بە کۆشکی حکومەت کە توانای بەرهەمهێنانی دوو مێگاوات کارەبای هەیە.

سودانی لە بەیاننامەیەکی فەرمیدا جەختی لەسەر گرنگی پڕۆژەکە کردەوە، لە کەمکردنەوەی بارگرانی سەر تۆڕی کارەبای نیشتمانی و وەبەرهێنانی وزەی خاوێنە لەپێناو زیادکردنی کاتژمێرەکانی دابینکردنی کارەبا، هەم بۆ هاووڵاتیان و هەم بۆ دامەزراوە پیشەسازییەکان.

راشیگەیاند، حکومەت پلانی هەیە سەرچاوەکانی بەرهەمهێنانی کارەبا هەمەجۆر بکات و تاقیکردنەوەیەکی دەستپێکردووە، بە ئامانجی بەرهەمهێنانی 48.5 مێگاوات کارەبا لە بارەگای وەزارەتەکانی ناوخۆ و دارایی و نەوت و گواستنەوە و پلاندانان کە کۆی گشتی بەرهەمهێنانی 10.5 مێگاوات دەبێت.

لە سەرەتای ئەم هەفتەیەدا، سەرۆک وەزیران لەگەڵ تیمی نیشتمانی وزەی نوێبۆوە کۆبووەوە و ئاماژەی بە ئاسانکردنی ڕێوشوێنەکان و لابردنی بەربەستەکانی بەردەم ئەم پڕۆژە گرنگانە کرد، هاوکات دەرفەتی کارکردن بە کۆمپانیاکانی کەرتی تایبەت بە هەماهەنگی لەگەڵ کۆمسیۆنی باڵای هەماهەنگی نێوان پارێزگاکان دا.

هەروەها، رەزامەندی سەرەتایی درا بۆ دامەزراندنی دوو وێستگەی وزەی خۆر لە ناوچەکانی رەسافە و کەرخ بە توانای 20 مێگاوات بۆ هەر وێستگەیەک، جگە لەوەش وەزارەتی کارەبا دەستیکرد بە دامەزراندنی دوو وێستگەی دیکە بە توانای سێ مێگاوات هەریەکەیان وەک بەشێک لە پڕۆژەی وێستگەی کەناڵی سەربازی لە بەغدا.

ئەحمەد موسا، وتەبێژی وەزارەتی کارەبای عێراق بە رۆژنامەی العربیە جدیدی راگەیاند، وەزارەتی کارەبا پێشکەوتنی بەخۆیەوە بینیوە لە دانوستاندنەکان لەگەڵ کۆمپانیا تایبەتمەندەکان لە بواری دابینکردنی پەناڵ و پلێتە سۆلارییەکان، کارئاسانیییەکانیان پێ راگەیاندراوە بۆ ئەوەی لە سەرجەم پارێزگاکانی عێراق سود لە وزە خاوێنەکان وەربگیرێت.

باقر ساعدی، ئەندامی لیژنەی خزمەتگوزاری لە پەرلەمانی عێراق رایگەیاند، کردنەوەی پڕۆژەی وزەی پاک لە کۆشکی سەرۆکایەتی و چەند شوێنێکی دیکە، لەڕێگەی تۆڕێکی پشت بەستن بە سۆلار، ئاماژەیەکی ڕونە بۆ ئاڕاستە و باوەڕی حکومەت بۆ گواستنەوەی تێڕوانینی خەڵک بۆ بەکارهێنانی وزەی خۆر لە دەستخستنی کارەبا و گەرمکەرەوەکان.

ساعدی ئاماژەی بەوەشکرد، ئەوەی حکومەت دەستی پێکردووە سەرەتایەکە بۆ خزمەتکردنی 1000 باڵەخانەی حکومەت لە پارێزگاکانی عێراق لە ساڵی 2025دا بۆ کارکردن بە سۆلار لە زووترین کاتدا، و ئەگەری فراوانکردنی پلانەکە هەیە بۆ زیاتر لە 5000 بینا لە ساڵانی داهاتوودا.