هەواڵ

ئاو کێشەیەکی قوڵتر لە مووچە دەخاتە نێوان هەولێر و بەغداوە

ئاو دەبێتە سەرچاوەی کێشەیەکی نوێ لە نێوان هەولێر و بەغدا، حکومەتی عێراق پێی وایە پێشنیازەکەی محەمەدی حاجی مەحمود جێبەجێکراوە و ئاو وەک کارتێکی سیاسی دژیان گیراوەتەوە، بە نوسراوێک داوا لە سودانی کراوە بەڕێوەبەری بەنداوی دووکان لە کارەکەی دووربخاتەوە.

ئاو سەرچاوەی ناکۆکییەکی دیکەی نێوان حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستانە کە لە کێشەی مووچە قوڵترە و بەغدا وەک کارتێکی سیاسی دژی خۆی دەیبنێت.

ئەمساڵ بەهۆی کێشەی کەمئاوییەوە بەغدا لە رێگەی نوسراو و سەردانی شاندی مەیدانییەوە داوای لە هەرێمی کوردستان کردووە، ئاوی بەنداوی دووکانیان بۆ بەربداتەوە.

باڵاترین داواکاری بۆ بەردانەوەی ئاو رۆژی 5ـی ئایاری ئەمساڵ بوو، کاتێک لیژنەی باڵای ئاو بە سەرۆکایەتی محەمەد شیاع سوودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق کۆبووەوە و لە پاکێجێکدا بڕیاریدا، بە پابەندکردنی ئیدارەی بەنداوی دووکان بە بەرنامەی بەردانەوەی ئاو.

کۆچەر جەمال بەرێوەبەری بەنداوی دووکان کە داوای لابردنی کراوە بە دیجیتاڵ میدیای Micـی راگەیاند، ئێمە پابەندی داواکارییەکەی بەغدا بووین، بەڵام ئاوی بەنداوی دووکان کەمی کردووە و ئاوی پێویست نەگەیشتووەتە شارەکانی عێراق.

بەپێی داتاکان، بەنداوی دووکان توانای گلدانەوەی حەوت ملیار مەتر سێجا ئاوی هەیە، ئێستا تەنها 23٪ـی ئەو بڕەی تێدایە، واتە 1 ملیار و 620 ملیۆن مەتر سێجا ئاو.

عێراق متمانەی بە هەرێمی کوردستان نییە، پێی وایە بەرنەدانەوەی ئاو کارتێکی سیاسییە کە هەرێمی کوردستان دژی حکومەتی عێراقی بەکاریدەهێنێت.

سەرۆکی لیژنەی کشتوکاڵ و سەرچاوە ئاوییەکان لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق، بە نووسراوێکی فەرمی کە بەرواری رۆژی 29ـی حوزەیرانی ئەمساڵی پێوەیە، داوای لە محەمەد شیاع سودانی، سەرۆک وەزیرانی عێراق کردووە، بەڕێوەبەری بەنداوی دووکان لەکارەکەی دووربخرێتەوە.

هۆکاری داواکاری ئەو پەرلەمانتارە، پابەند نەبوونی بەڕێوەبەری بەنداوەکەیە بە بەردانەوەی ئاوەوە کە وەک لە نوسراوەکەدا هاتوووە، بەهۆیەوە شارەکانی ناوەڕاست و خوارووی عێراق زەرەرمەندبوون  بەتایبەتی بەسڕە و میسان و زیقار.

کۆچەر جەمال بەرێوەبەری بەنداوی دووکان وتی،" ئەگەر ئاو بەربدەینەوە تا بگاتە عەمارە ئەوە بە ماوەی مانگێک یان دوو مانگ بەنداوی دووکان ئاوی تێدا نامێنێت".

بەشێک  لە پەرلەمانتارە کوردەکان دژی ئەو هەوڵەی سەرۆکی لیژنەی کشتوکاڵ و سەرچاوە ئاوییەکان وەستاونەتەوە و لە نوسراوێکی دیکەدا داوایان لە سەرۆک وەزیرانی عێراق کردووە، کار بەو نوسراوە نەکات کە داوای گۆڕینی کۆچەر جەمال بەڕێوەبەری بەنداوی دووکان دەکات بە کەسێکی شیاوتر.

هەرێمی كوردستان پێویستی ‏بە نزیكەی 12 ملیار مەترەسێجا ئاو هەیە، لە هەرێمی  كوردستان 25 بەنداو هەیە سیانیان گەورەن (دووكان، ‏دەربەندیخان، دهۆك) بەسەرجەمیان نزیكەی 10ملیار مەترەسێجا ئاو ‏دەگرن، بەنداوی دووکان گەورەترینانە کە سەرچاوەی ئاوەکەی لە رۆژهەڵاتی کوردستانەوە دێت.

ئاوی بەنداوی دووکان لە ناوچەکانی هەرێمی کوردستانەوە دەڕوات تا دەگاتە شارەکانی ناوەڕاستی عێراق و لە چەند ناوچەیەکی سەرچاوەیەکی گرنگی کشتوکاڵی جوتیارانە.

لە ماوەی رابردوو، محەمەد حاجی مەحمود، سەرۆکی حیزبی سۆسیال دیموکراتی کوردستان لە کاتی ناکۆکییەکانی هەولێر و بەغدا، زیاتر لە جارێک داوای لە بەرپرسانی باڵای هەرێمی کوردستان کردووە، وەک کارتێکی سیاسی ئاوی بەنداوی دووکان لە عێراق بگرنەوە.

بەپێی ماددەکانی 110 و 114ـی دەستوری عێراق، دەبێت بەشێوەیەکی‌ دادپەروەرانە سەرچاوەکانی‌ ئاو لەعێراق دابەشبکرێت، ئەوەیش بەو واتایە دێت کە هەرێمی کوردستان ناتوانێت کارتی ئاو دژی عێراق بەکاربهێنێت و دەکرێت کاردانەوەی توند بە دوای خۆیدا بهێنیت.

هەواڵ

سوریا لە دانوستاندنەکانی پاریس لەگەڵ کورد کشایەوە

حکومەتی سوریا کشانەوەی لە دانووستاندنەکانی پاریس ڕاگەیاند و پێگەی ئەلمۆنیتۆری ئەمریکیش دەڵێت: بڕیارەکە لە ژێر فشاری تورکیا دراوە.

ئاژانسی هەواڵی سوریا- ناسراو بە سانا لە زاری سەرچاوەیەکی فەرمی حکومەتی دیمەشق بڵاویکردوەتەوە، سوریا لە دانوستاندنەکانی پاریس لەگەڵ بەرپرسانی کورد بەشداریی ناکات و داواشیکردوە دانوستاندنەکان لە دیمەشقی پایتەخت درێژەی هەبێت.

بەرپرسە سورییەکە بە توندی دژایەتی حکومەتی وڵاتەکەی بۆ کۆنفڕانسی پێکهاتەکانی باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا لە حەسەکە دەربڕیوە و کۆنفڕانسەکەی بە هەوڵێک بۆ جوداخوازی ناوبردوە.

حکومەتی سوریا کۆنفڕانسەکە بە دژی ڕێککەوتنی 10ـی ئازاری ئەمساڵی نێوان مەزڵوم عەبدی فەرماندەی گشتیی هێزەکانی سوریای دیموکرات و ئەحمەد شەرع، سەرۆکی ڕاگوزەری سوریا دەزانێت.

ماڵپەڕی ئەلمۆنیتۆی ئەمریکی ئاشکرایکردووە، کشانەوەی سوریا لە دانوستاندنەکانی پاریس لە ژێر فشاری تورکیادایە و سەردانی ڕۆژی پێنجشەممەی ڕابردووی هاکان فیدان، وەزیری دەرەوەی تورکیا بۆ سوریا هەر بۆ ئەو مەبەستە بووە.

لە دوای دەست بەکاربوونی حکومەتی ڕاگوزەری سوریا ئەمریکا و فەڕەنسا بەچڕی کار دەکەن بۆ گەیشتن بە چارەسەرێکی سیاسیی لە سوریا، وادیارە ئەم بڕیارە گرفت بۆ هەوڵەکانی پاریس و واشنتن دروست دەکات.

رۆژی هەشتی ئەم مانگە، پێکهاتەکانی باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا کە لەژێر ئیدارەی خۆبەڕێوەبەریدان لە حەسەکە کۆنفڕانسێکیان بەست و تێدا جەختیان لە دەستورێکی دیموکراسی بۆ سوریا و دامەزراندنی سیستمێکی ناناوەندی کردەوە، کە مافی هەموو پێکهاتەکانی تێدا فەراهەمکرابێت؛ کردوە.

تورکیا کە لەدوای ڕوخانی ڕژێمی پێشوی سوریا هەژمونی خۆی بەسەر دیمەشقدا سەپاندوە، دەیەوێت لەو ڕێگەیەوە توانای خۆ بەڕێوەبەری باکور و ڕۆژهەڵاتی سوریا لە قاڵب بدات، کە بە مەترسی دەزانێت بۆ سەر ئاسایشی نیشتمانی وڵاتەکەی.

کورد لە سوریا داوا دەکات، هەسەدە وەک هێزێکی سەربەخۆ لە ناو وەزارەتی بەرگریی سوریا بمێنێتەوە، سیستمی بەڕێوەبردنی وڵات نا ناوەندی بێت و مافی تەواوی پێکهاتەکان بدرێت و بەشداریی سیاسییان پێ بکرێت و لە ناوەندی بڕیار ڕۆڵیان هەبێت.