هەواڵ

بەریتانییەکان بۆچی لەگەڵ سەرکردایەتی سیاسی کورد کۆبوونەوە؟

بەریتانییەکان بە شاندێکی سەربازی و سیاسییەوە دۆخی ئەمنی و ئابورییان لەگەڵ بەرپرسانی باڵای هەرێمی کوردستان تاوتوێ کرد و رایانگەیاند، وەڵاتەکەیان ئامادەی هەموو هاوكارىی و پشتيوانييه‌كە بۆ پاراستنى ئاسايش و سه‌قامگيريى عێراق و هه‌رێمى كوردستان.

شاندێکی سەربازی و سیاسی بەریتانیا لە یەک رۆژدا بە جیا لەگەڵ نێچیرڤان بارزانی، بافڵ تاڵەبانی، مەسرور بارزانی و قوباد تاڵەبانی کۆبوونەوە و دۆخی ئەمنی و ئابورییان تاتوێ کرد. 

هێرشە درۆنی سەر کێڵگە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستان، رێککەوتنی هەولێر و بەغدا، هەڕەشەکانی داعش و پەیوەندییەکانی نێوان هەرێمی کوردستان و بەریتانیا لە گرنگترین تەوەرەکانی گفتوگۆ بوون.

شاندەکەی بەریتانیا کە پێکهاتبوون لە جێگرى ئه‌دميراڵ ئێدوارد ئالگرين، ڕاوێژكارى باڵاى به‌ريتانيا بۆ ڕۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست و باكورى ئەفریقا و له‌ ژماره‌يه‌ك ڕاوێژكار و كونسوڵى گشتيى به‌ريتانيا له‌ هەولێر، پەیامی پشتیوانی لەندەنیان بۆ هەولێر دووپاتکردەوە. 

نێچيرڤان بارزانى لەمیانی کۆبوونەوەی لەگەڵ شاندەکە داعشی وەک مەترسییەکی راستەقینە لە عێراق و سوریا ناوبرد، ده‌رباره‌ى هێرشه‌ درۆنييه‌كانيش بۆ سه‌ر هه‌رێمى كوردستان و به‌ ئامانجگرتنى ژێرخانى وزه‌ى له‌ هه‌رێمى كوردستان رایگەیاند، هەڕەشەن زيان بە ته‌واوى ئابووريى عێراق دەگەنن و پێویسته‌ ڕێگرى له‌و هێرشانه‌ بكرێت.

بافڵ تاڵەبانی سەرۆکی یەکێتیی نیشتمانی کوردستان یەکێکی دیکە بوو لەو سەرکردە سیاسییانەی کە لەگەڵ شاندەکەی بەریتانیا کۆبووەوە و ستایشی رۆڵی بەریتانیای لە شەڕی دژی داعش کرد و رایگەیاند، مەترسییەکانی تیرۆر لە عێراق و ناوچەکە کۆتایی نەهاتووە.

پەیوەست بە هێرشە درۆنییەکان و بەئامانجگرتنی ژێرخانی ئابووریی هەرێمی کوردستان، بافڵ تاڵەبانی وتی، ئەو هێرشانە مەترسییەکی گەورەن و دەبێت رێگرییان لێبکرێت و نەهێڵرێت ئارامی وڵاتەکە تێکبدەن.

مەسرور بارزانى، سه‌رۆكى حکوومەتی هه‌رێمى كوردستانیش بە شاندەکەی راگەیاندووە، پێویستە ڕێز لە قەوارەی دەستووریی هەرێمی کوردستان بگیردرێت و شایستە داراییەکانی خەڵکی کوردستان مسۆگەر بکرێت.

بارزانی بە پێویستی زانیووە، رێگری لە هێرشی درۆنی بۆ سەر کێڵە نەوتییەکانی هەرێمی کوردستان بکرێت و کۆتاییان پێبهێنرێت. 

قوباد تاڵەبانی، جێگری سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستانیش لە کاتی کۆبوونەوەی لەگەڵ شاندەکەدا راگەیاند،پێویستە حکومەتی فیدراڵ لەسەر ئەم سیاسەتە بەردەوام بێت و هەموو لایەنەکانیش بۆ پاراستنی ئاسایش و سەقامگیری عێراق بە وریاییەوە مامەڵە بکەن.

قوباد تاڵەبانی سەبارەت بە هێرشە درۆنییەکان و بە ئامانج گرتنی ژێرخانی ئابوری هەرێمی کوردستان ئاماژەی بۆ ئەوەکردووە، لەگەڵ ئەوەی لە ماوەکانی رابردوودا هەنگاوی باش نراوە بە ئاراستەی سەقامگیری عێراق، بەڵام دووبارەبوونەوەی ئەمجۆرە هێرشانە مەترسییە بۆسەر ئاسایش و سەقامگیری هەرێمی کوردستان و عێراقیش و هیواشی خواست ئەنجامدەرانی هێرشەکان بۆ رای گشتی ئاشکرا بکرێن و رووبەڕووی سزای یاسایی بکرێنەوە. 

هەواڵ

چارەسەری دوو دەوڵەت… لە کۆی 193 وڵات نزیکەی 150 وڵات دان بە دەوڵەتی فەڵەستنیندا دەنێنن

پشتیوانانی چارەسەری دوو دەوڵەت بۆ ئیسرائیل و فەڵەستین روو لە زیادبوون دەکەن، کەنەدا، بەریتانیا و فەڕەنسا ئامادەیی بۆ دانان بە دەوڵەتی فەڵەستیندا دەردەبڕن.

کەنەدا دوایین وڵاتە کە ئامادەیی دەربڕیووە لە چوارچێوەی پڕۆژەی چارەسەری دوو دەوڵەتدا، لە مانگی ئەیلولی ئەمساڵدا دان بە فەڵەستیندا بنێت وەک دەوڵەتێکی سەربەخۆ. 

پێشتر، هەر یەک لە فەڕەنسا و بەریتانیا ئامادەییان دەربڕی بوو تا لە مانگی ئەیلولی ئەمساڵ دان بە دەوڵەتی فەڵەستیندا بنێن و پشتگیری چارەسەری دوو دەوڵەتی بکەن.

تا ئێستا لە کۆی 193 وڵاتی ئەندامی نەتەوە یەکگرتووەکان، تاوەکو ئێستا 147 وڵات دانیان بە فەڵەستین وەکو دەوڵەتێکی سەربەخۆ ناوە.

ئەگەر لە مانگی ئەیلولدا ئەو سێ دەوڵەتەش دان بە فەڵەستیندا بنێن وەک دەوڵەتێکی سەربەخۆ، ژمارەی ئەو وڵاتانە دەگاتە 150 وڵات. 

لە دروستکردنی دەوڵەتێکی سەربەخۆدا ژمارەی وڵاتانی پشتیوانن گرنگ نییە، تەنها کاتێک نەبێت کە پێنج ئەندامە هەمیشەییەکەی نەتەوە یەکگرتووەکان(ئەمریکا، چین، روسیا، فەڕەنسا و بەریتانیا) ڤیتۆیان لەسەر بە ئەندام بوونی لە نەتەوە یەکگرتووەکان نەبێت. 
تا ئێستا چوار لە ئەندامە هەمیشەییەکان ئامادەییان دەبڕیووە یان دانیان بە دەوڵەتی فەڵەستندا ناوە، تەنها ئەمریکا نەبێت کە رەتییدەکاتەوە، بۆیە فەڵەستین نەکراوەتە ئەندامی نەتەوە یەکگرتووەکان و تەنها چاودێرە. 

بەپێی پێوەرەکانی مۆنتیڤیدیۆ (1933)بۆ ئەوەی بەپێی یاسا نێودەوڵەتییەکان بە دەوڵەت*هەژمار بکرێت، پێویستە قەوارەیەکی سیاسی خاوەنی، دانیشتووانی هەمیشەیی، خاکی دیاریکراو، حکومەتێک بێت و توانای چوونە ناو پەیوەندی لەگەڵ دەوڵەتانی تری هەبێت. 

چارەسەری دوو دەوڵەتی بریتییە لەوەی کە وڵاتێکی سەربەخۆی فەڵەستینی لە تەنیشت ئیسرائیلەوە دابمەزرێت، ئەوەی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی جەختی لێدەکاتەوە ئەوەیە، فەلەستین دوو شوێنی سەرەکی بگرێتەوە، کە بریتین لە کەرتەکانی رۆژئاوای فەلەستین و غەززە و رۆژهەڵاتی قودس - ئورشەلیمیش پایتەختەکەی بێت.

ئیسرائیل ئەوە رەتدەکاتەوە، لەگەڵ ئەوەشدا چەند کێشەیەکی سەرەکی هەن کە گرنگترینان داواکاری فەڵەستینییەکانە تا وڵاتەکەیان لەسەر بنچینەی سنوورەکانی پێش جەنگی ساڵی 1967 دابمەزرێندرێت، هەروەها پرسی قودس - ئورشەلیمیش یەکێکی دیکەیە لە کێشەکان.