هەواڵ

عێراق بۆ ناردنی مووچە چاوەڕێی هەرێمی کوردستانە

کلیلی کردنەوەی گرێکوێرەی ناردنی مووچەی فەرمانبەران و مووچەخۆران، لەدەست هەرێمی کوردستنادایە نەک بەغدا، هەرێم نەوت بکاتەوە عێراق پارە دەنێرێت.

وەزارەتی دارایی عێراق بۆ ناردنی مووچەی مانگی حوزەیران و تەمموز چاوەرێی هەرێمی کوردستانە ئەو بڕە نەوتەی ڕادەست بکات کە لەسەری ڕێککەوتوون.

بەپێی زانیارییەکانی دیجیتاڵ میدیای MIC نزیکەی مانگێکە هەرێمی کوردستان لیستی مووچەی مانگی حوزەیرانی بۆ بەغدا ناردووە، بەڵام تا ئێستا وەزارەتی دارایی عێراق وردبینی لیستەکەی تەواو نەکردوە، تێبینییەکانی لەسەر لیستەکە بۆ هەرێمی کوردستان نەناردوەتەوە.

ئەم خاوییە لە کارکردنی وەزارەتی دارایی عێراق، دەگەڕێتەوە بۆ ئەوەی چاوەڕێیە هەرێمی کوردستان 120 ملیار دینار داهاتی ناوخۆ و 230 هەزار بەرمیل نەوتی رادەست بکات، ئەوجا مووچە بنێرێت.

بەشێک لە کۆمپانیاکانی نەوت بەهۆی هێرشە درۆنییەکان، زیاتر لە دوو هەفتەیە بەرهەمهێنانی نەوتیان ڕاگرتووە، ئەوەش بووەتە بەربەست لەبەردەم جێبەجێکردنی ڕێککەوتنی نێوان هەولێر و بەغداد.

بۆیە پێناچێت عێراق مووچەی مانگی حوزەیران بنێرێت هەتا هەرێمی کوردستان نەوتەکە نەکاتەوە، حەکومەتی هەرێمی لە ئێستادا سەرقاڵی کۆکردنەوەی داهاتی ناوخۆ و دەستپێکردنەوەی بەرهەمهێنانی نەوتە لە کێڵگە نەوتییەکان، رەنگە چارەسەری گرفتەکە زیاتر بخایەنێت.

بەپێی زانیاریی گەیشتوو بە دیجیتاڵ میدیای MIC وەزارەتی دارایی هەرێمی کوردستان سەرقاڵی ئامادەکردنی لیستی مووچەی مانگی تەمموز (حەوت)-ە.

بەپێی بەدواداچوونەکانی MIC ناردنی مووچەی مانگی حوزەیران و دەستپێکردنی هەناردەی نەوتی هەرێمی کوردستان بکەوێتە دوای ناوەڕاستی مانگی (8) ئابەوە.


لێرەوە دەگەینە ئەو دەرئەنجامەی یارییەکە هێندەی مەسەلەیەکی سیاسییە، نیوهێندە دارایی و ئابووریی نییە، چونکە هەرێمی کوردستان پێیوایە ملدان بۆ داواکارییەکانی بە‌غدا واتە بچوکبوونەوە و بێ ڕۆڵکردنی قەوارەی هەرێمی کوردستانە.

لە 28ـی ئایاری 2025 تەیف سامی وەزیری دارایی عێراق ڕایگەیاند پشکی هەرێمی کوردستان لە بودجەی ساڵی 2025 کۆتایی هاتووە.

دوای لێدوانەکەی وەزیری دارایی عێراق، هەولێر و بەغدا دەستیان بە گفتوگۆو دانوستاندنکرد، بۆ چارەسەری گرفتەکە، لە ناوەڕاستی مانگی تەمموز گەیشتنە لێکتێگەیشتن و ڕێککەوتنی هاوبەش.

لە دواین ڕێککەوتنی نێوان هەولێر و بەغدا هاتووە، دەبێت هەرێمی کوردستان مانگانە 120 ملیار دینار داهاتی ناوخۆ و ڕۆژانە 230 هەزار بەرمیل نەوت لەم قۆناغەدا ڕادەستی کۆمپانیایی بەبازاڕکردنی نەوتی عێراق- سۆمۆ بکات، لە بەرامبەردا بەغداد مووچە دەنێرت.

هەواڵ

"جەلادەكەی ئەنفال" کێیە؟

 عەجاج ئەحمەد حەردان تکریتی کە بە "جەلادەکەی ئەنفال و نوگرە سەلمان" دەناسرێت، دوای نزیکەی 40 ساڵ دەستگیرکرا. داوا دەکرێت کەسوکاری ئەنفالکراوان سکاڵای یاسایی لەسەر تۆمار بکەن. 

 نوسینگەی شاناز ئیبراهیم ئەحمەد، خانمی یەكەمی عێراق هەواڵی دەستگیرکردنی تاوانبارێكی شاڵاوەكانی ئەنفال بە ناوی عەجاج ئەحمەد حەردان راگەیاند.

عەجاج کە بە "جەلادەکەی ئەنفال و نوگرە سەلمان" دەناسرێت،  ناوی تەواوی عەجاج ئەحمەد حەردان تکریتییە، خەڵکی شاری تکریتی پارێزگای سەلاحەدینە.

عەجاج لە عەشیرەتی ئەلبوناسر و هۆزی نزارە، کە هەمان عەشیرەتی سەدام حوسێن سەرۆکی رژێمی  پێشووی عێراقە و زۆرینەیان لە تکریت نیشتەجێن. 

ناسناوەکانی "جەلادەکەی ئەنفال و نوگرە سەلمان" لەلایەن ئەو کوردانەوە داهێنراوە کە لە پرۆسەی ئەنفال و هەڵەبجەدا لەلایەن بەعسەوە دەستگیرکراون لە زیندانی نوگرە سەلمان زیندانی کراون.

لەو ماوەیەدا  عەجاج ئەحمەد حەردان تکریتی سەرپەرشتیاری زیندانەکە بووە و بە توندترین شێوە ئازاری زیندانیکراوانی داوە. 

 عەجاج ئەحمەد حەردان تکریتی کە پلەی رائیدی ئەمن بووە لە سەردەمی بەعسدا چەندین پۆست و بەرپرسیارێتی سەربازی وەرگرتووە. 

کاتی روخانی رژێمی بەعس ماڵی لە کەرکوک بووە، دوای روخانی رژێم رویکردووتەوە سوریا و لە گەڕەکی جەرمانەی دیمەشقی پایتەختی سوریا لە شوقەیەکدا ژیاوە.

عەجاج لە دەرەوەی عێراقەوە، چاودێری پرۆسەی روخانی رژێمی بەعس و دادگایکردنی بەرپرسانی پێشووی عێراقی کردووە و زانیوویەتی یەکێکە لەو کەسانەی ناوی وەک تاوانبار لە تاوانی ئەنفالدا هاتووە. 

دوای دەستپێکردنی بەهاری عەرەبی و تێکچوونی دۆخی ئەمنی لە سوریا گەڕاوەتەوە عێراق، چەند جوانکارییەکی بۆ روخساری کردووە تا لە عێراق نەناسرێتەوە، جوانکارییەکان ئەگەرچی هاوکاریی بوون لە دواخستنی دەستگیرکردنی بەڵام نەیانتوانی ببنە فریاد ڕەسی کۆتایی و رزگاری بکەن.

سێ کوڕی هەبووە، دووانیان بوونەتە چەکداری قاعیدە و لە شەڕێکدا لە ناحیەی (زلوعیە)ی پارێزگای سەڵاحەدین کوژراون، سێیەم کوڕی بە ناوی رائید کە کوڕە بچووکی بووە، ئەوەندە زانیاریی هەیە لەبارەیەوە کە لە سوریا لەگەڵ باوکیدا ژیاوە.

عەجاج دوو پاسەوانی تایبەتی هەبووە بەناوەکانی سەخر و شەوقی، چارەنووسی سەخر نادیارە، شەوقی لە ساڵی 2011 چووەتە ئەڵمانیا و داوای مافی پەنابەری کردوە.

نووسینگەی شاناز ئیبراهیم ئەحمەد خانمی یەکەمی عێراق، داوای لە زیندانیكراوان و كەسوكاری زیندانیكراوان و بێسەرشوێنبووەكان کردووە، پەیوەندییان پێوە بكەن بۆ تۆماركردنی سكاڵا دژی ئەو "تاوانبارە" بوەستنەوە. 

ساڵی 1988، لە هەڵمەتێكی سەربازیی گەورە و پلان بۆ داڕێژراوی رژێمی بەعسدا، بە هەشت قۆناغ پرۆسەی ئەنفالی كورد دەستیپێكرد.

زۆرینەی ئەو کەسانەی کە دەستگیرکران گواسترانەوە بۆ زیندانی نوگرە سەلمان لە پارێزگای سەماوە و زۆرینەیان لەلایەن عەجاج ئەحمەد حەردان تکریتیەوە ئەشكەنجە دران. 

دوای كیمیابارانی هەڵەبجەش، ئەو هەڵەبجەییانەی ئاوارەی ئێران بوون و دواتر بەهۆی لێخۆشبوونێكی گشتیی رژێمی بەعسەوە گەڕانەوە و دواتر بۆ ماوەی چوار مانگ و 10 رۆژ لە زیندانی نوگرە سەلمان دەستبەسەر بوون.

زۆرینە یان هەموو ئەم دەستگیرکراوانەش لەلایەن عەجاج ئەحمەد حەردان تکریتیەوە ئەشكەنجە دران، هەر ئەوانیش رۆڵێکی گەورەیان لە ناسینەوە و دۆزینەوەی گێڕا.