هەواڵ

کونسوڵخانە گەورەکەی هەولێر دەکرێتەوە؟… ئەمریکا پێگەی دیپلۆماسی لە هەرێم بچوک دەکاتەوە

ئیدارەی نوێی ترەمپ بیر لە داخستنی 10 باڵیۆزخانە و 17 کونسوڵخانە دەکاتەوە و پێشنیازی كه‌مكردنه‌وه‌ی نوێنه‌رایه‌تییه‌كانیشی له‌ بەغدا و هەولێر دەکات. لە کاتێکدا بڕیارە لە ئەمساڵدا گەورەترین کونسوڵخانەی ئەمریکا لەو هەولێر بکرێتەوە.

بەپێی زانیارییەکانی رۆژنامەی واشنتن پۆستی ئەمریکی، ئیدارەی دۆناڵد ترەمپ لە چوارچێوەی پلانی کەمکردنەوەی خەرجییەکان، پلانی داخستن و بچوکردنەوەی بەشێک لە باڵیۆزخانە و نوێنەرایەتییەکانی ئەمریکای هەیە.

بەپێی یاداشتێکی ناوخۆیی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا ئیدارەکەی ترەمپ پێشنیازی داخستنی ناوەندی پشتیوانی دیپلۆماسی بەغدا و كه‌مكردنه‌وه‌ی نوێنه‌رایه‌تییه‌كان له‌ بەغدا و هەولێر کردووە.

بیرکردنەوە لە کەمکردنەوەی نوێنەرایەتییەکان لە عێراق و بە تایبەت لە هەرێمی کوردستان، لە کاتێکدایە ئەمریکا ئامادەکاری دەکات بۆ کردنەوەی گەورەترین کونسوڵخانەی خۆی لە هەولێر.

کونسوڵخانە نوێیەکەی ئەمریکا لە هەولێر، کۆمەڵگەیەکە لە ژمارەیەک باڵەخانە پێکدێت، لە هاوینی 2018ـەوە لەلایەن ژمارەیەک کۆمپانیای ئەمریکی، خۆجێیی و بیانی دەست بە دروستکردنی کراوە و دەبێتە گەورەترین کۆنسوڵخانە لەسەر ئاستی جیهان کە رووبەرەکەی 200 هەزار مەتر دووجایە، واتە هێندەی 28 یاریگەی تۆپی پێیە. 

وەزارەتی دەرەوە لە چارەکی سێیەمی ساڵی 2023، پشکنەری گشتیی وڵاتەکەی ئاگادارکردبووەوە، دروستکردنی باڵەخانەی نوێی کۆنسوڵخانەی گشتیی ئەمریکا لە هەولێر، 90٪ـی تەواو بووە. 

وەزارەتەکە مەزەندەی کردبوو، کە کۆنسوڵخانەکە 795 ملیۆن دۆلاری تێبچێت، کۆمەڵگە دیپلۆماسییەکە ژمارەیەک باڵەخانە لەخۆدەگرێت، لەوانە کۆنسوڵخانە، شوێنی حەوانەوەی هێزی مارێنز کە پاسەوانی لە کۆمەڵگەکە دەکەن، لەگەڵ چەند نووسینگەیەکی دیکە. 

کۆمەڵگەکە بەشێوەیەکی ژینگەدۆست بۆ کەمکردنەوەی بەکاربردنی ئاو و کەمکردنەوەی دەردانی گازە گەرمکەرەکان دروستدەکرێت و، بڕیارە لە یەک کاتدا، ستافێکی 400 کەسی تێیدا کاربکات.
ئیدارەی نوێی ترەمپ لەگەڵ ئامادەکردنی پلانی کەمکردنەوەی توانا دیپلۆماسییەکانیان لە هەولێر، تا ئێستا دەستبەرداری خواستی کردنەوەی کونسوڵخانەکەیان نەبوون و پلانیان هەیە ئەمساڵ بیکەنەوە.

پلانەکە تەنها کەمکردنەوە نییە، داخستنین دەگرێتەوە
ئیدارەی ترەمپ لەگەڵ کەمکردنەوەی توانا دیپلۆماسییەکان، بیر لە داخستنی 10 باڵیۆزخانەی ئەمریکا و 17 کونسوڵخانە و کەمکردنەوەی چەند نوێنەرایەتییەکی دیکە دەکاتەوە.
 پلانەکە شوێنپێی دیپلۆماسی ئەمریکا لە زۆرینەی کیشوەرێکدا کەمدەکاتەوە، ئەمەش نیگەرانییەکان لەبارەی لاوازکردنی کاریگەریی ئەمریکا و پێدانی شوێنی زیاتر بە چین لەسەر شانۆی جیهانی دروستدەکات.
بەپێی زانیارییەکانی واشنتن پۆست، بودجەی پێشبینیکراوی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکا بۆ ساڵی 2026 دەبێتە 28.4 ملیار دۆلار، بەمەش بە ڕێژەی 48% کەمتر دەبێت لەو بودجەیەی لە ساڵی 2025 بۆی دیاری کراوە.

ئەو باڵیۆزخانانەی پێشنیازی داخستنیان هەیە 
ئەفریقا: کۆماری ئەفریقای ناوەڕاست، ئێریتریا، گامبیا، لێسۆتۆ، کۆماری کۆنگۆ، باشوری سودان
 • ئەوروپا: لۆکسمبۆرگ، ماڵتا
 • گرێنادا، ماڵدیڤ

ئەو کونسوڵخانانەی پێشنیازی داخستنیان هەیە 
 • فەرەنسا: بۆردۆ، لیۆن، مارسیلیا، ڕێن، ستراسبۆرگ
 • ئەڵمانیا: دوسلدۆرف، لایپزیگ
 • بۆسنە و هەرزەگۆڤینا: مۆستار، بنیا لوکا
 • یۆنان: سالۆنیکی
 • ئیتاڵیا: فلۆرانس
 • پورتوگال: پۆنتا دێلگادا
 • شانشینی یەکگرتووی بەریتانیا (سکۆتلەندا): ئەدینبۆرگ
 • ئەفریقا: دووالا (کامیرۆن)، دوربان (ئەفریقای باشور)
 • ئاسیا: میدان (ئیندۆنیزیا)، بوسان (کۆریای باشور)

رێوشوێنەکانی تر:
 • بچووککردنەوە یان نەهێشتنی باڵیۆزخانە لە شاری مۆگادیشۆی سۆماڵ
 • داخستنی ناوەندی پشتیوانی دیپلۆماسی بەغدا
 • كه‌مكردنه‌وه‌ی نوێنه‌رایه‌تییه‌كان له‌ بەغدا و هەولێر - عێراق
 • چەسپاندنی خزمەتگوزاری کونسوڵگەری لە ژاپۆن و کەنەدا

ئیدارەی ترەمپ پێشتر 83%ی بەرنامەی هاوکارییەکانی ئەمریکای کەمکردەوە، کە بودجەی ساڵانەیان 42.8 ملیار دۆلار بوو، کە دەکاتە 42%ی هاوکارییە مرۆییەکان کە لە سەرانسەری جیهاندا لەلایەن ئەمریکاوە دابین دەکرێن.

هەواڵ

وردەکاریی هێرشە موشەکییەکەی شاری کەرکوک

بەرەبەیانی ئەمڕۆ بە موشەک و درۆن هێرشکرایە سەر فڕۆکەخانەی کەرکوک و پاڵاوگەی بێجی، یەک کەس بریندار بووە و هێزە ئەمنییەکان لێکۆڵینەوەیان دەستپێکردووە و هێشتا ئەنجامدەری هێرشەکان نەناسراون.

بەپێی زانیارییەکان، "رێنمایی لەلایەن دەسەڵاتە باڵاکانەوە دەرچووە بۆ لێکۆڵینەوەیەکی ئاست بەرز بۆ دیاریکردنی ئاستی بەرپرسیارێتی لە رووداوەکە".

پەیامنێری مایک نیوز لە کەرکوک، لە زاری سەرچاوەیەکی ئەمنییەوە ئەوەی پشتڕاستکردەوە کە سێ موشەک ئاڕاستەی فڕۆکەخانەی سەربازیی و پاڵاوگەی بێجی کراوە، یەکێک لە موشەکەکان ئاڕاستەی گۆڕیوە و لە ماڵیک کەوتووەتە خوارەوە، جگە لەوەی فڕۆکەیەکی بێفڕۆکەوانیش خراوەتە خوارەوە.

بەپێی بەدواداچوونەکانی مایک نیوز، "هاتوچۆی ئاسمانی لە فڕۆکەخانەی کەرکوک بەردەوامە و هیچ مەترسییەک لە ئارادا نییە".

ئیدارەی فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی کەرکوک لە راگەیاندراوێکدا رایگەیاند، دوای کەوتنەخوارەوەی موشەکەکە هیچ زیانێک تۆمار نەکراوە.

لە راگەیەندراوەکەدا ئاماژە بەوە کراوە، "فڕۆکەخانەی نێودەوڵەتی کەرکوک، وەک یەکێک لە دەروازە گرنگەکانی بەستنەوەی عێراق بە جیهان، بەردەوامە لە ئەنجامدانی ئەرکەکانی بە شێوەیەکی کارا و بە تەواوی ئامادەیە بۆ پێشوازیی لە فڕۆکە گەشتیاریی و بەڕێکردنی گەشتە ئاسمانییەکان بەپێی خشتەی داڕێژراوی خۆی و بەبێ هیچ دواکەوتن و پچڕانێک".

عادل ئەلدەج، سەرۆکی شارەوانی قەزای بێجی، ئەوەی پشتڕاستکردووەتەوە کە لەڕێی زیاتر لە 10  فڕۆکەی بێفڕۆکەوان، هێرشکراوەتە سەر پاڵاوگەکەی سوتەمەنی بێجی.

عادل وتی: هێرشە درۆنییەکە لەلایەن تیمی بەرگرتیی پاڵاوگەکەوە بەرپەرچدراوەتەوە و هیچ زیانێکی مرۆیی بەدواوە نەبووە.

سەرۆکی شارەوانی بێجی ئەوەی پشتڕاستکردەوە کە دوو فڕۆکەی بێفڕۆکەوان خراونەتەخوارەوە و ئەنجامدەرەکانی بەرەو شوێنێکی نادیار هەڵاتون.