پەروەردەی سێکسی

مێژووی تاشینی موو، بۆچی مرۆڤ دەستی بە تاشینی مووی لەشی کرد؟

بۆ سەدەها ملیۆن کەس تاشینی موو بووە بە ڕۆتینێکی ڕۆژانە، پیاوان ڕۆژانە ڕیشیان دەتاشن، ئافرەتان هەفتانە جه‌سته‌یان بە موکێش، مۆم، یان بە لێزەر مووی شوێنە جیاجیاکانی لەشیان لێدەکەنەوە، پەیوەندی مرۆڤ و مووی لەش زۆر سەیرە و مێژوویەکی دێرینی هەیە.

شێتانە دەردەکەوێت کاتێك بە درێژایی ژیانمان هەزارەها کاژێر بەسەر دەبەین بۆ موو لێکردنەوە کە لە هەمان جێی خۆی دەڕوێتەوە، بەڵام هەندێك کات لە ڕووی کۆمەڵایەتییەوە وا ڕاهێنراوین ڕووخسارمان تاشراو بێت و لەشیشمان بە هەمان شێوە.

کەی مرۆڤ دەستیکرد بە تاشینی موو، بۆچیش ئەم کارە تا ئێستا بەردەوامە؟

مێژووی موو تاشین
بە دیاریکراوی نازانرێت کەی دەستیپێکراوە، شارەزایان چەند ئامێرێکیان دۆزیوەتەوە دەریدەخات موو تاشین مێژووەکەی دەگەڕێتەوە بۆ زیاد لە 100,000 ساڵ پێش زاین.

مرۆڤی ئەشکەوتەکان یەك بە یەك مووی لەشیان دەردەهێنا بەرد و قاوغیشیان بەکاردەهێنا بۆ خێراکردنی پرۆسەکە، پاش 70 هەزار ساڵ مرۆڤی سەرەتایی هەستی بە سوودەکانی بەردی فلینت کرد، کە بە تەنها بۆ ئامێرە جەنگیەکان باش نییە بەڵکو بۆ لێکردنەوەی مووش باشە.

چیرۆکی ڕاستەقینەی موو تاشین تا سەردەمی شارستانیەتی میسڕی دەستپێناکات، کاتێك موو تاشین بە تەواوی دەرکەوت لەسەر ئاستی جیهان، میسڕیەکان باوەڕێکی بەهێزیان هەبوو کە مووی لەش نیشانەی پیسوپۆخڵیە، بۆیە هەردوو پیاو و ئافرەت سەرتاپای لەشیان دەتاشی، هەندێك ماددەی وەکو ئۆکسیدی کالسیۆم و زەرنیخیان بەکاردەهێنا.

لە ناو ئەو کرێم و پێکهاتانەی بۆ موو تاشین بەکاردەهات، گوێزانە سەرەتاییەکانیش هەر لەو سەردەمەدا دەرکەوت هاوتا لەگەڵ بەرزبوونەوەی کارکردن لە کانگای کانزاکان و دەرهێنانی کانزاکان لە جیهاندا.

پەیوەندی میسڕیەکان بە پاکوخاوێنی و مووی لەشەوە گەیشتبووە ڕادەی خولیابوونێکی زۆر، کەسانی پلە بەرز ڕۆژانە چەندجارێك خۆیان دەشت و سەریشیان بە تەواوی سفر دەکرد و باڕۆکەیان لەسەر دەکرد لە دەرەوە.

ترسی پیسبوونی لەش مایەی دوودڵی بوو هەر بۆیە مرۆڤەکانی سەردەمە کۆنەکان مووی لەشیان دەتاشی، مووی لەش کەشێکی لەبارە بۆ ئەسپێ و مێرووەکانی تر و دەکرێت کەڕووشی تیادا بڕوێت بە تایبەتیش لە کەشە گەرم و شێدارەکاندا.

میسڕیەکان هەوڵیان دەدا مەترسیەکانی نەخۆشکەوتن لە ڕێی بوونەوەر و مێرووەکانەوە بنەبڕ بکەن لەڕێی نەهێشتنی هیچ کەشێکی لەبار بۆ پەرەسەندنیان، لە کەشە گەرم و شێدارەکەی میسڕدا مووی لەشی زۆر دەبووە هۆی دەردانی بۆنی ناخۆش کە ئەوەش نیشانەیەکی دیکەی پیسبوون بوو لە کۆمەڵگای میسڕی کۆندا.

بەپێی ئەم بیروبۆچونانە موو تاشین پەیوەست کرابوو بە ئاست و پلەی کەسەکانەوە، کاتێك دەموچاوت نەتاشراوبوایە واتای ئەوەبوو نەوتوانیوە بچیت بۆ لای دەلاکێك یاخود گرنگی نادەیت بە خۆت یان بە دەرکەوتنت لە کۆمەڵگادا. تا ئەمڕۆش لە چەندەها ناوچە ڕووخسارێکی نەتاشراو یەکسانە بە تەمەڵی و ئیهمالی.

خووی موو تاشین ڕاستەخۆ جیهانی نەگرتەوە بەڵام یۆنانی و ڕۆمانیەکان لە سەدەی چواری پێش زایندا دەستیاندایە ئەم خووە، ئەسکەندەری مەزن پاڵپشتێکی تەواوی بیرۆکەی موو تاشینی ڕۆژانەبوو هەروەها سەرنجی ئەوەشیدا مووی کەمتر لە کاتی جەنگدا بەسودە چونکە هێزەکانی دوژمن ناتوانن قژی سەربازەکان ڕابکێشن ئەمەش وادەکات سەربازە ڕۆامانیەکان بەهێزتر و ڕێكوپێكتربن.

پاش هەزارەها ساڵ موو تاشین بڵاوبۆوە لە ئەوروپا و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست و ئاسیادا، هەندێك کلتور ڕیشێکی پاك و سەرنجڕاکێش دەهێڵنەوە بەڵام دەبێت مووەکانی تری لەشیان تاشراوبێت، هەندێك کلتوری تریش دەموچاو بە تەواوی دەتاشن، لە چەندەها وڵات و چەندەها کات و ساتدا موو تاشین وەکو شتێکی باو ڕەچاو دەکرێت هەندێك کات لەگەڵ جوڵەیەکی کلتوری یاخود مۆدەیەکی باو.

 بۆ شتێکی جیهانی لەم جۆرە هەوڵی کەم دراوە، هەرچەندە گوێزانی دەسك ئاسن ئەم کارەی زۆر ئاسانترکرد وەك لە گوێزانە ڕێکەکان، وایدەکرد چیتر پێویست نەکات سەردانی دەلاك بکەیت، لە سەدەی 19دا پاش بەرهەمهێنانی گوێزانی سەفەری کوالیتی تاشین زۆر بەرەو باشتر چوو، چیتریش پێویستی بە تیژکردنەوەی گوێزانەکان نەما بە بەرد و چەرم.

لەمڕۆدا جیهان دوبارە گۆڕدرا، لە دە ساڵی ڕابردوودا بەرزبوونەوەیەکی زۆر دەبینرێت لە درێژکردنەوەی ڕیشدا، مووی لەشیش بە گشتی بە هەمان شێوە ماوە ماوە ڕێژەی هێشتنەوە و تاشینیان گۆڕانکاری بەسەردا دەهات.

پرسی تاشینی نێوان دوو ڕەگەزەکەش بابەتێکه‌ جێی باسە، چونکە خەڵکی ئێستا هەمیشە سابون و شامپۆ و پێکهاتە پاککەرەوەکانیان لەبەردەستدایە چیتر بیانوی پیسبوونی لەش بە نەتاشینی موو گرنگی پێنادرێت، کەواتە بۆچی موو تاشین باوە و بەشێکە لە کلتوری مرۆڤ؟

ئافرەت و موو تاشین لە سەردەمی ئێستادا

هەرچەندە پیاو و ئافرەت شوێنە جیاجیاکانی لەشیان تاشیوە بە درێژایی شەش هەزار ساڵ، هێشتا گفتوگۆ هەیە لەسەر پرسی خوو و بنەمای ئافرەت بۆ تاشینی مووی لەشی.

بۆ هەزارەها ساڵ ئافرەتان قۆڵ و بنباڵیان دەرنەدەکەوت بۆیە نەدەتاشران، پاش ئەوەی دەرخستنی ئەو شوێنانەی لەش باو بوون، لە رووی کلتوریشەوە حوکم درا بەسەر بوونی موو لە بنباڵدا، بەڵام بۆ پیاوان شتێکی ئەوتۆ نەبوو کە بنباڵیان دەربخەن، باویش نەبووە پیاوان ئەو بەشەی لەشیان بتاشن بە درێژایی دوو هەزار ساڵی پێشوو.

وەکو ئەو نمونەیە، هاندان بۆ تاشینی مووی لەش شێوازە باوەکانی ناو کلتور و جیاوازی ڕەگەزەکانە، بە ڕۆشتنی کات بیرۆکەی جوانی لەلای ئافرەتان پەرەی سەندووە.

زۆرینەی کاتیش بەهۆی داواکاری کۆمەڵگەیەکی پیاوسالارەوە، لە دەرئەنجامیشدا کاتێك پێوەرێکی جوانی دانرا، ئیتر ئه‌گەر تاشینی شوێنی قاچبێت چونکە مۆدی پانتۆڵی دڕاوە یاخود شوێنە هەستیارەکان بتاشیت لەبەر ئەوەی پیاوان حەزیان پێیەتی.

هەرچەندە دژایەتی پیاوسالاری و کاریگەریەکانی لەلایەن ئافرەتانەوە کراوە، جەنگ له‌پێناو یەکسانییەکی تەواوی نێوان ڕەگەزەکان زۆر باوە.

جوڵەیەکی زۆر هەیە لەلایەن ئافرەتانەوە بۆ دەستگرتنەوە بەسەر لەشی خۆیاندا و چیتر وەکو شێوازە باوەکان، ستاندارد و پێشبینیە نایەکسانەکانی پیاوان نەبیندرێن. لە ئەمریکا و ئەوروپا مووی بنباڵی ئافرەتان بووەتەوە بە شتێکی باو، تاشینی قاچی کەسێك دەبیتە جێی پرس و تێبینی.

بە هۆکارێك پێوەری جوانی دەبەسترایەوە بە نەبوونی موو لەسەر لەش بەڵام وا دیارە دووبارە ئەم پێوەرە لە گۆڕاندایە.
ده‌رئه‌نجام
موو تاشین بەشێك بووە لە کلتووری مرۆڤ بۆ ماوەیەکی زۆر، بۆ چەندەها مەبەستیش بەکار هاتووە هەر لە تەندروستیەکی باشەوە بۆ جیاکاری نێوان خەڵك و دانانی ئاست و پلە بۆیان بۆ جیاوازی نێوان ڕەگەزەکان و دانانی پێوەرێك بۆ جوانی یاخود دەربڕینی پیاوەتی.

تاشینی مووی لەش بووەتە مایەی گفتوگۆی ملیارەها مرۆڤ بە درێژایی مێژوو، لە داهاتووشدا کەس نازانێت چ ڕەفتارێکی باو دێتە پێشەوە و چی بەسەر ئەم ڕیشاڵە بچوکانەی سەر لەشمان دێت بەڵام بە دڵنیاییەوە جێی سەرنج دەبێت.

هەواڵ

"ئەمڕۆ 16 رۆژنامەوان دەستگیرکراون"

ئەمڕۆ، لە شاری سلێمانی، بۆ رێگرییکردن لە ئەنجامدانی خۆپیشاندان، هێزی ئەمنی لە چەندین شوێنی شەقامی سالم و بەشێک لە دامەزراوەکانی دیکە بڵاوەیان پێکرا و چەندین رۆژنامەوان و چالاکوان و بەرپرسی حیزبی دەستگیرکران.

مایک نیوز زانیویەتی، سەرلەبەیانی ئەمڕۆ، ژمارەیەک مامۆستا لەبەردەم پەروەردەی رۆژئاوا لە شەقامی سالم، لەلایەن هێزێکی ئەمنییەوە دەستگیرکراون و لەدەرەوەی شاری سلێمانی ئازادکراون.

هەروەها دوو تیمی رۆژنامەوانی کەناڵی ZOOM لە شەقامی سالم دەستگیرکراون و کەلوپەلی رۆژنامەوانییەکانیان دەستی بەسەرداگیراوە.

بەپێی زانیارییەکانی مایک نیوز، هەر لەماوەی یەک کاتژمێردا 16 لەشاری سلێمانی رۆژنامەوان دەستگیرکراون و پاش نیوەڕۆ ئازادکراون.

سەنتەری میترۆ، کە دامەزراوەیەکە بۆ بەرگریی لە رۆژنامەوانان و ئازادی رادەربڕین، ئاشکرایکردووە، دوێنێ رێکخەرانی خۆپیشاندانی مۆستایان و موچەخۆران دەستگیرکراون و ئەمڕۆش ئەم میدیاکارانە دەستگیرکراون:

راگەیاندنکارێکی کەناڵی ئازادی
تیمی رۆژنامەوانیی کەناڵی سپێدە
تیمی رۆژنامەوانیی کەناڵی پەیام
دوو تیمی رۆژنامەوانیی کەناڵی زووم
تیمی رۆژنامەوانی مۆراڵ میدیا

هەر ئەمڕۆ، کەناڵی پەیام، ئاشکرایکرد، تیمێکی رۆژنامەوانەکانیان لەلایەن هێزە ئەمنییەکانەوە دەستگیرکراون، بەڵام وردەکاریی زیاتریان لەوبارەیەوە بڵاونەکردووەتەوە.

لەلایەکی دیکەوە به‌رپرسێكی ره‌وتی هه‌ڵوێست له‌ سلێمانی رایگه‌یاند، هه‌ریه‌كه‌ له‌ عه‌لی حه‌مه‌ساڵح، سەرۆکی رەوت، د. غالب محه‌مه‌د و د. رێبوار كه‌ریم ئەمڕۆ له‌به‌رده‌م نوسینگه‌ی ره‌وتی هه‌ڵوێست لە سلێمانی ده‌ستگیركراون.

ئەم دۆخە ئەمنییەی شاری سلێمانی پاش ئەوەهات کە چەند رۆژێکە داخوازییەک هەبوو بۆ ئەنجامدانی خۆپیشاندان لە رۆژی پێنجشەممە، بەمەبەستی داواکردنی موچە و شایستەداراییەکانی موچەخۆرانی هەرێمی کوردستان، بەڵام بەرپرسانی ئەمنی و پارێزگار مۆڵەتی خۆپیشاندنیان نەدا، بەپاساوی ئەوەی "دۆخەکە ئێستا گونجاو نییە".

کاروان ئەنوەر، سەندیکای رۆژنامەنوسان لقی سلێمانی:
رۆژنامەوانە دەستگیرکراوەکان پاش ئەوەی خوانی نیوەڕیان بۆ ئامادەکرا ئازاد دەکرێن

رەحمان غەریب، رێکخەری سەنتەری میترۆ، بۆ کەناڵی زووم:
وتەبێژی ئاسایشی سلێمانی دەڵێت بەپێی بڕکەی 10ی یاسای رێکخستنی خۆپیشاندان، ئەمڕۆ خەڵک دەستگیرکراوە، لەکاتێکدا جارێ خۆپیشاندان نەکراوە و هیچ زیانێک نەگەیەنراوە و یاساشکێنی نەکراوە، لەدوێنێوە خەڵک دەستگیردەکەن، یاساکە کوا شتی وای تیایە؟!
خەڵک چی بکات؟ دەچن بۆ بەغداد، پێیان دەوترێت جاش و خۆفرۆش، لێرە خۆپیشاندان دەکەن دەستگیریان دەکەن
سەندیکای رۆژنامەنوسان لە سلێمانی لەبەرئەوەی یەکێتین ناتوانن پشتیوانی رۆژنامەوانان بکەن.
چارەسەری ئەمنی ناڕەزایەتییەکان فراوانتر دەکات
ئەمەی دەکرێت هەڵمەتی دەستگیرکرنە
ئێستا هێزی ئەمنی بوون بە دوژمنی کامێرا، هەرکەسێک کامێرای پێبێت دەستگیری دەکەن
هێزی ئەمنی سڵناکاتەوە و مۆبایلی کەسەکان بەزۆر دەکەنەوە و زانیارییە تایبەتەکانی دەردەهێنن

وتەبێژی دەزگای ئاسایشی هەرێم-سلێمانی بۆ مایک، عەقید سەلام عبدولخالق:
خۆپیشاندان لە سلێمانی قەدەغە نییە، ئەوەی کراوە دواخستنی خۆپیشاندان بووە، زانیاریی پێشوەختەمان هەبووە کە خۆپیشاندانەکە بەلاڕێدا دەبرێت و خەڵک زیانمەند دەبن تیایدا.
کاری ئێمە زانیاریی پێشوەختەیە و لەسەر ئەم زانیارییە رێگرییمان کردووە، لە داخوازیی و مافی مامۆستایان تێدەگەین و ئێمەش بەشێکین لە دۆخەکە.

 
ده‌ستگیركردنی ئه‌و كه‌سانه‌ له‌كاتێكدایه‌ كه‌ مامۆستایان و فه‌رمانبه‌رانی ناڕازی بڕیاریاریاندابوو ئه‌مڕۆ خۆپیشاندان به‌ڕێوه‌ببەن، به‌ڵام له‌لایه‌ن لیژنه‌ی ئه‌منی سلێمانی داخوازییەکەیان ره‌تكرایه‌وه‌ به‌بیانوی نه‌گونجاوی كاته‌ی.

مامۆستایان و فه‌رمانبه‌رانی ناڕازی داوای موچه‌كانیان ده‌كه‌ن كه‌ ماوه‌ی نزیكه‌ی 60 رۆژه‌ وه‌ریان نه‌گرتوه‌، ئه‌وه‌ش له‌كاتێكدایه‌ كه‌ هێشتا حكومه‌ت پلانی بۆ دابه‌شكردنی موچه‌ی مانگه‌كانی (ئایار/5) و (حوزه‌یران/6) رانه‌گه‌یاندوه‌.