هەواڵ
نوێنەری وڵاتان لەگەڵ سودانی باسی کێشەی هەرێمی کوردستانیان کرد
2025-06-11
ئەمڕۆ چوارشەممە، 11ی حوزەیران، سەرۆکوەزیرانی
عێراق، لە کۆبوونەوەیەکدا ئاماژەی بەوەکردووە، پرسە ناوخۆییەکان (کێشەی موچە و
بودجەی هەرێم) بەپێی دەستور و یاسا یەکلادەکەنەوە و نوێنەری وڵاتانیش پشتیوانی حکومەتی
عێراقیانکردووە بۆ چارەسەرکردنی کێشەکان لەگەڵ هەرێمی کوردستان.
محەمەد شیاع سودانی، سەرۆکوەزیرانی عێراق، لە دیدارێکدا
لەگەڵ باڵیۆزانی یەکێتی ئەوروپا لە عێراق و باڵیۆزی وڵاتانی ئەندامی هەمیشەیی ئەنجومەنی
ئاسایشی نەتەوە یەکگرتووەکان، باسی لە چەندین پرسی ناوخۆیی و دەرەکی کرد و وتی:
"لەگەڵ دادپەروەری و یەکسانی بۆ هەموو هاووڵاتیان".
بەگوێرەی ڕاگەیەندراوەکەی حکومەتی عێراق،
"باڵیۆزی وڵاتان پشتیوانیان بۆ سیاسەتی حکومەتی عێراق دووپاتکردەوە لە چارەسەرکردنی
کێشە ناوخۆییەکان و کێشە ئیدارییەکانی نێوان حکومەتی فیدراڵی و حکومەتی هەرێمی
کوردستان".
سودانی لەبارەی
ناکۆکییەکانی نێوان ئەمریکا و ئێران ئاماژەی بەوەکردووە، عێراق
کاردەکات بۆ ئەوەی ڕۆڵی ناوچەیی خۆی لە ڕێگەی چوارچێوەی یاسایی و دیپلۆماسی و مرۆییەوە
جێبەجێ بکات، لە هەمان کاتیشدا وریایە نەچێتە ناو هیچ ململانێیەکەوە.
More News
 copy.jpg)
Most Popular
-
هەرێم بەتەمابوو پاش جەژن پرسی موچە چارەسەربکات
هەواڵ2025-06-10
1
-
بەپێی راپۆرتێکی سودانی هەرێم 16 ترلیۆن دینار زیاتری لە پشکی خۆی وەرگرتووە
هەواڵ2025-06-11
2
-
نەتەوە یەکگرتووەکان جەختدەکاتەوە لە چەسپاندنی دادپەروەری لە عێراق
هەواڵ2025-06-10
3
-
حکومەت هەرێم بۆ حکومەتی فیدراڵی: 11 ساڵە لەگەڵ ستەم مامەڵە دەکەین
هەواڵ2025-06-11
4
-
ئەمساڵ کۆلێژی زیرەکیی دەستکرد خوێندکار وەردەگرێت
هەواڵ2025-06-10
5
-
نوێنەری وڵاتان لەگەڵ سودانی باسی کێشەی هەرێمی کوردستانیان کرد
هەواڵ2025-06-11
6
-
مێژووی پەیوەندیی و ململانێی ئێران و ئیسرائیل
بنکۆڵکاری2025-06-14
7
-
ئامادەسازیی بۆ دانیشتنی نائاسایی پەرلەمانی عێراق دەکرێت
هەواڵ2025-06-11
8
هەواڵ
گەرووى هورمز دابخرێت هەناردەی نەوتی هەرێم دەستپێدەکاتەوە
2025-06-15
لەگەڵ گەرمبوونی هێرشەکانی ئیسرائیل و ئێران بۆسەر یەکتری، مەترسیی داخستنی گەرووی هورمز هەیە، گەرووی هورمز، ئەو ڕێڕەوە ئاوییە تەسکەی کە کەنداوی فارس بە دەریای عومان و زەریای هیندەوە دەبەستێتەوە، تەنها خاڵێکی جوگرافی نییە، بەڵکو شادەماری وزەی جیهانە.
رۆژانە نزیکەی 21 ملیۆن بەرمیل نەوت بەم گەرووەدا تێدەپەڕێتو ئەمەش دەکاتە نزیکەی 20 بۆ 21%ـی کۆی بەکاربردنی نەوتی جیهان و نزیکەی یەک لەسەر سێی کۆی بازرگانیی نەوتی دەریایی، زیاتر لە یەک لەسەر سێی گازی سروشتیی شلی جیهان (LNG) لە ڕێگەی هورمزەوە هەناردە دەکرێت، کە قەتەر گەورەترین هەناردەکاریەتی.
گەورەترین کڕیارانی نەوتی کەنداو، وڵاتانی ئاسیان. چین، هیندستان، ژاپۆن، و کۆریای باشوور بە ڕێژەیەکی زۆر پشت بەم نەوتە دەبەستن کە لە هورمزەوە دێت، داخستنی ئەم گەرووە، واتە وشککردنی ئەم سەرچاوە زەبەلاحەی وزە بۆ بازاڕەکانی جیهان.
پێشبینی دەکرێت، لە یەکەم هەفتەی داخستنیدا، نرخی یەک بەرمیل نەوتی برێنت بە ئاسانی لە 150 دۆلار تێپەڕێتو ئەگەر قەیرانەکە درێژە بکێشێت، نرخەکان دەتوانن بگەنە ئاستی 200 بۆ 250 دۆلار یان زیاتریشو ئەمە بەرزترین ئاستی مێژوویی دەبێت.
لەناکاو بازاڕی جیهان ڕۆژانە 21 ملیۆن بەرمیل نەوتی کەم دەکا،. هیچ وڵاتێک، تەنانەت ئەمریکا و سعودیەش، ناتوانن لە ماوەیەکی کورتدا ئەم بۆشاییە پڕ بکەنەوە.
نرخی بەرزی نەوت ڕاستەوخۆ دەبێتە هۆی بەرزبوونەوەی نرخی سووتەمەنی، کارەبا، و تێچووی گواستنەوە، ئەمەش کاریگەری لەسەر نرخی هەموو کاڵا و خزمەتگوزارییەک دادەنێت و شەپۆلێکی توندی هەڵاوسان دروست دەکات.
بۆ عێراق، داخستنی گەرووی هورمز کەمتر نییە لە کارەساتێکی ئابووریی نیشتمانی، چونکە :عێراق رۆژانە نزیکەی 3.3 ملیۆن بەرمیل نەوت هەناردە دەکاتو زیاتر لە 95%ی ئەم نەوتە لە ڕێگەی بەندەرەکانی باشوور (بەسرە و خۆر ئەلعەمیە) و پاشان گەرووی هورمزەوە دەچێتە بازاڕەکانی جیهان.
داخستنی گەرووەکە بە واتای وەستانی نزیکەی تەواوی هەناردەی نەوتی عێراق دێتو لەبەر ئەوەی 90%ـى ی بودجەی عێراق پشت بە داهاتی نەوت دەبەستێت، ئەمە دەبێتە هۆی: ناتواناییی حکومەت لە دابینکردنی مووچەی فەرمانبەران و خانەنشینان، وەستانی تەواوی پڕۆژە خزمەتگوزاری و وەبەرهێنانەکان، زیادبوونی مەترسیی نائارامیی کۆمەڵایەتی و سیاسی لە شارەکانی باشوور و ناوەڕاست.
لێرەدا هاوکێشەکە ئاڵۆزتر دەبێت، هەرێمی کوردستان وەک بەشێک لە عێراق زیانی بەردەکەوێت، بەڵام لە هەمان کاتدا کارتی فشارێکی گرنگی بەدەستەوە دەبێت.
لە حاڵەتی وەستانی داهاتی نەوتی عێراق، حکومەتی فیدراڵی ناتوانێت پشکی هەرێم لە بودجە و مووچە بنێرێت، بەڵام لەلایەکی ترەوە، داخستنی گەرووی هورمز، بۆریی نەوتی هەرێمی کوردستان بۆ بەندەری جەیهانی تورکیا دەکاتە تاکە دەرچەی سەرەکی و ستراتیژی بۆ هەناردەکردنی نەوتی عێراق و کوردستان
دوای داخستنی گگەرووەکە، حکومەتی فیدراڵی، هیچ بژاردەیەکی تری لەبەردەمدا نامێنێت جگە لەوەی بە پەلە ڕێککەوتنێکی نوێ لەگەڵ هەولێر بکات بۆ دەستپێکردنەوەی هەناردەی نەوت لە ڕێگەی تورکیاوە، ئەو کێشە سیاسی و یاساییانەی کە پێشتر ڕێگربوون (وەک بڕیاری دادگای پاریس)، لەبەردەم مەترسیی لەناوچوونی دەوڵەتدا بێ بایەخ دەبن.
حکومەتی هەرێمی کوردستان دەکەوێتە پێگەیەکی دانوستانکاری زۆر بەهێزەوەو دەتوانێت مەرجی خۆی بسەپێنێت بۆ مسۆگەرکردنی مافە دەستوورییەکانی، پشکی بودجە، و چارەسەرکردنی کێشەی تێچووی بەرهەمهێنان و فرۆشتنی نەوت.
بۆری جەیهان، بۆرییەکە توانای هەناردەکردنی نزیکەی 450 هەزار بەرمیل لە نەوتی هەرێم و نزیکەی 400 هەزار بەرمیل لە نەوتی کەرکوکی هەیە لە ڕۆژێکدا، هەرچەندە ئەم بڕە (نزیکەی 850 هەزار بەرمیل لە ڕۆژێکدا) جێگەی 3.3 ملیۆن بەرمیلی باشوور ناگرێتەوە، بەڵام تاکە سەرچاوەی داهاتی دۆلاری دەبێت بۆ عێراق لەو کاتەدا و دەتوانێت لە داڕمانی تەواو ڕزگاری بکات.
داخستنی گەرووی هورمز بەهۆی شەڕی ئێران و ئیسرائیلەوە، سیناریۆیەکی کارەساتبارە، کە دەبێتە هۆی شۆکێکی گەورە بۆ بازاڕی وزەی جیهان، بەرزبوونەوەی بێوێنەی نرخەکان، و ئەگەری داکشانێکی ئابووریی جیهانی. عێراق، بەهۆی پشتبەستنی تەواوی بە بەندەرەکانی باشوور، ڕووبەڕووی مەترسیی داڕمانی ئابووری و نائارامیی کۆمەڵایەتی دەبێتەوە.
بەڵام لەناو دڵی ئەم قەیرانە گەورەیەدا، هەلێکی ستراتیژیی مێژوویی بۆ هەرێمی کوردستان دێتە ئاراوە، داخستنی هورمز، بۆریی نەوتی کوردستان-جەیهان دەکاتە گرنگترین و تاکە ڕێگای هەناردەی نەوتی عێراق. ئەمەش کارتی فشارێکی زۆر بەهێز دەداتە دەست هەولێر بۆ ئەوەی لە پێگەیەکی باڵاوە دانوستان لەگەڵ بەغدا بکات و مافە دەستووری و داراییەکانی مسۆگەر بکات.
