هەواڵ

نزیکبوونەوە لە هەڵبژاردن "خۆر عەبدوڵا" دەخاتە ناو گەڕێکی دیکەی ململانێکانەوە

نزیکبوونەوە لە هەڵبژاردن پرسی رێککەوتنی خۆ عەبدوڵا دەگەڕێنێتەوە ناو ململانێ سیاسییەکانەوە، سەرۆککۆمار و سەرۆک وەزیرانی عێراق داوایان لە دادگای فیدراڵی کردووە لە بڕیارێکی پێشووتری سەبارەت بە رێککەوتنەکە پاشگەز ببێتەوە. 

 رێککەوتنی خۆر عەبدوڵا کە تایبەتە بە جوڵەی دەریاوانی عێراق و کوەیت، 12 ساڵە پرسێکی جێگەی مشتومڕی نێوان لایەنە سیاسییەکانی عێراقە و لەگەڵ نزیکبوونەوە لە هەڵبژاردن دەورژێنرێت.

رێککەوتنەکە لە سەردەمی کابینەکەی نوری مالیکی سەرۆک وەزیرانی عێراق لە ساڵی 2013 کراوە، شیعەکان نیگەرانن و پێیان وایە، لە رێككەوتنی خور عەبدوڵا، مافی ئاو لەناوخۆی عێراقدا دراوە بە كوەیت. هەر ئەوکات، نوری مالیکی بەوە تۆمەتبارکرا سازشی لەسەر مافی عێراق لە ڕێڕەوی دەریایی خۆر عەبدوڵا کردووە.

ناکۆکییەکان کاریگەرییان لەسەر بڕیاری جیاوازی دامەزراوەکانی عێراق بۆ کارپێکردن و هەڵوەشاندنەوەی رێککەوتنەکە هەبووە، پەرلەمان پەسەندی کردووە و دادگای فیدراڵی پەکیخستووە. 

ئێستا لەتیف رەشید سەرۆککۆماری عێراق و محەمەد شیاع سودانی سەرۆک وەزیرانی عێراق داوایان لە دادگای فیدراڵی کردووە، لە بڕیارەکەی بۆ راگرتنی کارکردن بە رێککەوتنەکە پاشگەز ببێتەوە.

سکاڵاکاران، سکاڵاکەیان لە دژی سەرۆکی پەرلەمانی عێراق تۆمارکردووە و داوایان کردووە دادگاى باڵاى فیدراڵى لە بڕیارێکى  پاشگەزبێتەوە بۆ بە نادەستورى دانانى یاساى ژمارە 42ى ساڵى 2013 کە رێککەوتنامەى نێوان عێراق و کوەیت بۆ رێکخستنى دەریاوانى لە بەندەرى خۆر عەبدوڵای نێوانیان.

ساڵی 2013، بە ئامانجی رێکخستنى جوڵەى دەریاوانى هەردوو حکومەتی عێراق و کوەیت رێککەوتنی خۆر عەبدوڵایان کرد و بەندەرەکە لە نێوانیان دابەشکرا کە لەسەر ئاوى کەنداوە.

ئەگەرچی ساڵی 2013، پەرلەمانی عێراق رێککەوتنەکەی پەسەند کرد، بەڵام ساڵی 2023 دادگای فیدراڵی رێككەوتنی خور عەبدوڵا بە نادەستوری ناوبرد، ئەوەیش  بەپاساوی پێشێلكردنی بڕگەكانی ماددەی (61/ بڕگەی 4)ی دەستور و رایگەیاند،پەسەندكردنی رێككەوتنە نێودەوڵەتییەكان بەیاسایەك ڕێكدەخرێت، كە بە دەنگی دوو لەسەر سێی ئەنجوومەنی نوێنەران، پەسەندكرابێت.

ئەو بڕیارەی دادگای فیدراڵی بە نادەستووریبوونی رێککەوتنەکە، مانای وایە عێراق تاکلایەنە رێککەوتنەکەی هەڵوەشاندەوە، هەر بۆیە بڕیارەکە نیگەرانی کوەیتی بە دوای خۆیدا هێنا و رایگەیاند، بڕیارەكەی دادگای فیدڕاڵیی عێراق بە هەڵوەشاندنەوەی رێككەوتنەكە لە ئاستی نێودەوڵەتیدا هیچ بەهایەكی نییە، بڕیارەكانی ئەنجومەنی ئاسایش سەبارەت بە سنوورەكانی نێوانیان یەكلاكەرەوەن.

لە ماوەی رابردوو، فائق زێدان، سەرۆکی ئەنجوومەنی باڵای دادوەری عێراق سەردانی کوەیتی کرد، هۆشیار زێباری، وەزیری پێشووتری دەرەوەی عێراق لە پەیامێکدا کە لە هەژماری تایبەتی خۆی لە تۆڕی ئێکس بڵاویکردووەتەوە، سەردانەکە گرنگە و کاریگەریی لەسەر هەموارکردنەوەی بڕیاری دادگای فیدڕاڵی دەبێت.

ناتوانرێت پێشبینی بڕیارەکانی دادگای فیدراڵی بکرێت، بەڵام دادگاکە هەر بڕیارێک بدات کاردانەوەی جیاوازی لایەنەکانی عێراقی لێ دەکەوێتەوە، ئەوەیش بەهۆی نزیکبوونەوە لە هەڵبژاردنی داهاتووی پەرلەمانی عێراق. 

بە گەڕانەوە بۆ رابردوو، دەردەکەوێت زۆرینەی کات لەگەڵ نزیکبوونەوە لە هەڵبژاردندا دۆسیەکە جوڵێندراوە وەک ئەوەی لە ساڵی 2017 پێش ئەنجامدانی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق رویدا و دۆسیەکە خرایەوە بەرباس.

هەواڵ

پەرلەمانی کوردستان دەخرێتەوە ژێر رەحمی چەکوشی دادگای فیدراڵی عێراق

دوو سکاڵا بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەم خولەی پەرلەمانی کوردستان لە دادگای فیدراڵی تۆمار دەکرێت، کە ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکەی بە بڕیاری هەمان دادگا بووە.  

 هەڵبژاردنی خولی شەشەمی  پەرلەمانی کوردستان دوای دوو ساڵ دواخستن لە وادەی خۆی، دواجار بە بڕیاری دادگای فیدراڵی کۆتایی ساڵی رابردوو ئەنجام درا.

دادگای فیدراڵی بەشێکی چیرۆکی دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بوو، نزیکەی ساڵێک تاتوێی سکاڵایەکی لەبارەی هەڵبژاردنەکەوە کرد، کە دواجار بە هەڵوەشاندنەوە و دواتر کەمکردنەوەی ژمارەی کورسی کۆتایی پێکهاتەکان کۆتاییهات.

ئێستا جارێکی دیکە ئەنجامی ئەو هەڵبژاردنە خراوەتەوە بەر دەستی دادگای فیدراڵی عێراق، کۆمەڵی دادگەری کوردستان و جوڵانەوەی نەوێ نوێ رایگەیاندووە، لە دادگای فیدراڵی سکاڵایان بۆ هەڵوەشاندنەوەی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان تۆمارکردووە.
سکاڵاکەی کۆمەڵی دادگەری کە یەکەم سکاڵایە بۆ هەڵوەشاندنەوەی خولی شەشەم لەلایەن عومەر گوڵپی کاندیدی سەرکەتووی حزبەکە دژی پەرلەمانی کوردستان تۆمار کراوە.

عومەر گوڵپى سەبارەت بە تۆمارکردنی ئەو سکاڵایە رایگەیاندووە،"داوامان لە دادگاى فیدراڵی کردووە، خولەکە هەڵوەشێندرێتەوە و هەڵبژاردن دووبارە بکرێتەوە، هەروەها هەموو ئەو ئیمتیازە ماددییانەى لە پێنج مانگى ڕابردوودا پەرلەمانتاران وەریان گرتووە، لێیان وەربگیرێتەوە".

کۆمەڵى دادگەرى کە لە هەڵبژاردنى خولى شەشەمى پەرلەمانى کوردستاندا سێ کورسیى بەدەستهێنا، دواتر هەڵبژاردنەکەی بە" دیزاینکراو" وەسفکرد و بڕیاریدا بایکۆتی خولەکە بکات.

دوای چوار رۆژ لە سکاڵاکەی کۆمەڵی دادگەری، جوڵانەوەی نەوەی نوێش رایگەیاند، سکاڵایان بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی کوردستان تۆمار کردووە. 

نەوەی نوێ رایگەیاندووە، سکاڵاکەی ئەوان دژی سەرۆکی هەرێمی کوردستان، ئەوەیش بەهۆی ئەوەی تا ئێستا بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی کوردستانی دەرنەکردووە.

ڕۆژی 20ـی تشرینی یەکەمی 2024، هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان ئەنجام درا، بەپێی ئەنجامی کۆتایی هەڵبژاردن کە لەلایەن کۆمسیۆنەوە بڵاوکراوەتەوە، پارتی 39 کورسی، یەکێتی 23 کورسی، نەوەی نوێ 15 کورسی، یەکگرتوو 7 کورسی، هەڵوێست 4 کورسی، کۆمەڵ 3 کورسی، بەرەی گەل 2 کورسی و هەریەک لە گۆڕان و هاوپەیمانی کوردستانیش یەکی کورسییەکیان بەدەستهێناوە.

دوای نزیکەی حەوت مانگ لە ئەنجامدانی هەڵبژاردن، تا ئێستا پەرلەمانی کوردستان کارا نەبووە و تەنها پەرلەمانتاران سوێندی یاسایان خواردووە، بەڵام هەموو مانگێک مووچە وەردەرگن.