ژیان

نەورۆز… هێمای ئازادی لای شاعیرانی کورد

نەورۆز لە شیعری شاعیرانی کورد هەمیشە جێگەی بایەخ بووە، شاعیران لەگەڵ ئەوەی نەورۆزیان وەک جەژنێکی "کوردەواری" ناوبردووە، وەک هێمای ئازادی و نوێبوونەوەش پێناسەیان کردووە. 

نەورۆز لە کوردستاندا وێڕای ئەوەی جەژنێکی تایبەتە و مێژوویەکی کۆنی ھەیە، بە جەژنێکی نەتەوەییش دادەنرێت کە لە ھەموو بەش و شار و ناوچەکانی کوردستان بەڕێوە دەچێت. 

یەکێک لە خاڵە ھاوبەشەکان لەنێوان زۆربەی ناوچەکانی کوردستاندا، هەڵکردنی ئاگری نەورۆز و هەڵپەڕکێ و دیلانی کوردییە لە دەوری ئەم ئاگرانەدا. 

نەورۆز وەک هێمایەکی سیمبولی بۆ رزگاربوون لە چەوسانەوە و لەنێوچوونی زوڵم و ستەم و رۆژی ئازادی، جێگەی لەنێو دەقی شیعری شاعیرانی کوردا دیارە و، دەیان تێکست و دەقی ئەدەبی بەو ئاراستەیە نووسراون. 

بەشێک لەو شیعرانەی کە تایبەتن بە نەورۆز، بوون بە سرودێک بۆ ئەم رۆژە، نەوە دوای نەوە دەوترێتەوە و بەبێ گوێگرتن لەو شیعرانە کە کراون بە گۆرانی نەورۆز تێناپەڕێت. 

نەورۆز لای شاعیرانی کورد و لە ئەدەبی کوردیدا هەم وەکو سەرەتای وەرزێکی نوێ و، نوێبوونەوەی سرووشت، هەم وەکو سیمبولێک بۆ رزگاربوون لە زوڵم و ستەم و نیشانەی ئازایەتی و بەرخودانی نەتەوەیی کورد بەشێکی دانەبڕاوە لە ئەدەبیاتی کۆن و تازەی کوردیدا.

شیعری نەورۆزی پیرەمێرد کە لەلایەن حەمە ساڵح دیلان و حەسەن زیرەکەوە کراوەتە سرود، دیارترین نمونەیە کە نەورۆز وەک  رزگاربوون لە زوڵم و ستەم و نیشانەی ئازایەتی و بەرخودانی نەتەوەیی کورد دەناسێنێت. 

ئەم رۆژی ساڵی تازەیە نەورۆزە ھاتەوە
جەژنێکی کۆنی کوردە بە خۆشی و بە ھاتەوە
ئەو رەنگە سوورە بوو کە ئاسۆی بڵیندی کورد
مژدەی بەیانی بۆ گەلی دوور و نزیک ئەبرد
نەورۆز بوو ئاگرێکی وەهای خستە جەرگەوە
لاوان بە عەشق ئەچوون بەرەو پیری مەرگەوە

نەورۆز و عەشق دووانەیەکی دانەبڕاوی شاعیرانی کوردبوون، لە ئەدەبی کوردیدا وەسفی نەورۆز کراوە و جوانی نەورۆز وەکو وێنەی خەیاڵی لە تێکستە ئەدەبییەکاندا جێی بووەتەوە، وەک وەفایی لە باسی نەورۆزدا نوسیویەتی:

نەسیمی بای نەورۆزی شەمیمی عەبھەری ھێنا
موریدی عاشقان دیسان پەیامی دولبەری ھێنا
نەوید ئەی عاشقانی دڵفگار یار ھاتە سەر خەندە
سەڵا ئەی بولبولان دیسان درەختی گوڵ بەری ھێنا

نەورۆز کە لە کوردستاندا سەرەتا وەرزی بەهارە، ئەو وەرزەش وەک سەرەتایی نوێبونەوەی سروشت دەبینرێت، بۆیە وەک نالی شاعیر لە شعیرێکدا نەورۆزی وەک هێما بۆ نوێبوونەوە و گۆڕانکاری لە ژیان و ژیانەوەی دووبارەی سروشت و کۆتایی خەم و پەژارە وێنا کردووە. 

تەشریفی نەوبەھارە کە عالەم دەکا نوێ
دڵ چونکە میسلی خونچەیە بۆیە دەپشکوێ

کورد بە درێژایی مێژوو لە ژێر دەستی وڵاتی سەردەستدا بووە، هاوڵاتیانی کورد بە شێوەی جیاواز چەوسێندراونەتەوە، گەلی لە بەشێکی زۆری مێژووەکەیدا لە کاتی نزیک بونەوەی لە نەورۆز و بەهار شۆرش و راپەڕینی کردووە، راپەرینی باشوری کوردستان لە نەورۆزدا بووە، تا ئێستا هەنگاوەکان بۆ دەستپکردنی ئاشتی لە باکوری کوردستان لە نەورۆزدان، هەر بۆیە وەک هێمن موکریانی نەورۆزیان وەک سەردەمی شۆڕش و رزگاری پێناسەکردووە.

ره‌فيقان رۆژى كوردانه‌، به‌هاره‌ جێژنى نه‌ورۆزه‌
به‌ دڵ لێتان ده‌كه‌م له‌و رۆژه‌دا من جێژنه‌ پيرۆزه‌
به‌ سۆزه‌ى باى به‌يان لێوى كراوه‌ خونچه‌يى خه‌ندان
له‌سه‌ر چڵ بولبولى شه‌يدا له‌ خۆشى گوڵ ده‌ڵێ به‌ندان

بەشێکی دیکە لە شعیری شاعیرانی کورد بۆ نەورۆز کە بە گرنگیەوە باسی جەژنەکەیان کردووە و بە هەستێکی نەتەوەیی بەرزەوە وەسفی نەورۆزییان کردووە.

شێرکۆ بێکەس
بەهار جوانه، بەڵام کاتێ،
زەوی دایکی، سەرفراز بێ
دەستی درک و داڵ نەیگاتێ
چاو بەرەوژێری بن نەبێ
بۆ ئاسمانی سەر بڕوانێ
من ئەمەوێ جوانی بەهار
له هەڵپەڕکێی کوردستانا
دەستی ئازادیی کورد بگرێ
له ناو نەورۆزی ژیانا

عەبدوڵڵا پەشێو

ئەمساڵ بێ چیا نەورۆز ناکەم
بێ‌بۆنی گیا نەورۆز ناکەم
نەورۆز ناکەم بێ بڵێسەی سووری ئاگر
نەورۆز ناکەم گەر ڕەشبەڵەک تۆز نەکات
و بەخۆم نەبمە سەرچۆپی‌گر .

شێخ سەلامی شاعیر
جێژنی نەورۆزتان یاخوا پیرۆز بێت
شەوتان هەر رۆژ و رۆژتان نەورۆز بێت
هەر ئەم رۆژە بوو کاوەی کوردی گورد
مێشکی زوحاکی بە چەکوش ورد کرد

حەریق
ئەڵێن وا جەژنی نەورۆزە دڵم پڕ ئاتەش و سۆزە
وەرە ‌بۆ جەژنەپیرۆزە بدەم رۆحم لەبەر ماوم
وەرە سەر چاوەیی چاوم، دەڵێی دەریای عەممانە
تەماشای ئەشکی گوڵنارم لە سایەی چاوی خوێناوم

مەولەوی 
ئاماوە وەهار وەهاری شادی 
بوی عەترێ نەسیم خونچەی ئازادی
خێڵخانەی خەفەت باربەنیش کەردەن
مەینەت روو نیان وە ماوای مەردەن

حەقیقی
مزگێنی بێ ھات ساڵی نوێ
خۆشی دوای خۆشی جوێ بە جوێ
بڵێن بەخت چیدی نەنوێ
ئەستێرەی مەش سەری ناسوێ
وە بیرت دێ چمان دی دوێ

ع.شەونەم
جەژنە جەژنی کوردستانە جەژنی نەورۆزه
بە تیشکی ئاگر ئەنووسم جەژنە پیرۆزە
چاوگی ئاگر هێز و گیانــمە
بـاوەڕی بـــەرزی کـــوردستانمە
جەژنە جەژنی کوردستانە جەژنی

مەلا کەریم زاری
سەبا ھەستە لە خەو نەورۆز واھات
بڵێ با لەشکری زستان بڕوات
بەسە جەور و جەفای بەھمەن و دەی
لە دڵ سەبر و لە تەن خۆ گیان دەرھات
بە ‌سەرمانا کڕێوەی بەفر تاکەی
بدات و دابپۆشێ شار و دێهات
ھەتا کەی تەم بەری خورشێد بگرێ
لە ڕووناکی بەری بن ھەر دوو باغات..
لە بەندیخانەکەی دەردێ گوڵاڵە؟
ئیلاھی تا بولبول بگات بە ئاوات
بە ئاوی شەونمت پێویستە سەوزە
سەر و زڵف و دەم و چاوێک بشوات
سەبا بێ دێرە نازانی کە "زاری"
لە جەوری بەھمەن و دەی چی بە سەر ھات؟

ناسر حیسامی
نه‌ورۆزه‌، كڵپه‌ی لێت ده‌وێ
هه‌تا ڕووناكی سه‌ركه‌وێ
له‌نێو بڵێسه‌دا ماوی
به‌بێ ئاگر تۆ گومناوی
ئه‌ی به‌ژنی به‌رز، ئه‌ی سپیدار!
ئه‌ی قامه‌تی سه‌وزی به‌هار!
به‌سه‌رچوو وه‌رزی دابڕان،
وه‌رزی كۆچی باڵنده‌كان
له‌گه‌ڵ گه‌زیزه‌ دێنه‌وه‌
نه‌غمه‌ی ئه‌وین ده‌ڵێنه‌وه‌
نه‌ورۆزه‌ گۆرانیی ده‌وێ
هه‌تا خه‌می خاک بڕه‌وێ،
له‌ هاواری خۆتدا ماوی
به‌بێ هاوار تۆ گومناوی

ئەمین گەردیگلانی
نەوبەھارە و سەوزە گۆرانی دەڵێ
بەندی تیشک و شەونم و جوانی دەڵێ
پێیەتی مزگێنیی سەرھەڵدانەوە
پشت لە مردن کردن و بووژانەوە
دێ گەزیزەی شین بە شوێن نەورۆزەوە
دێن بە پێشوازی شنەی نەورۆزەوە
دێ بەھارێ پڕ بە دڵ شادی بکەین
چاو لە باڵای بووکی ئازادی بکەین

حاجی قادری کۆیی
ڕۆژتە ئەی بایی نەورۆزی لە بن بەفری گران
کانی پێی سڕ بوو چناریش دەستی چوو پەنجەی تەزی
سونبولی زوڵف و گوڵی ڕوخسار و سەروی قامەتی
مانگی نیسان و گوڵان نەیدی لە نێو باخی وزەوی

هەواڵ

ئۆکرانیا لەناو خاکی روسیاوە هێرشی پێچەوانە دەکاتە سەر فڕۆکەخانە سەربازییەکانی روسیا

ئەمڕۆ، سەرۆکی ئۆکرانیا پیرۆزبایی لە سوپا و هێزەکانی وڵاتەکەی کرد کە توانیبویان دوێنێ هێرشێکی درۆنی چڕ بکەنە سەر چەند فڕۆکەخانەیەکی سەربازیی روسیا و چەندین فڕۆکە تێکبشکێنن، ئەوەش لەکاتێکدایە کە ئەمڕۆ لە ئیستانبوڵ گەڕی دووەمی دانوستانەکانی نێوان هەردوو وڵات بە نێوەندگیریی تورکیا بەڕێوەدەچێت.

ڤلۆدیمیر زێلێنسکی، سەرۆکی ئۆکرانیا، لەبارەی ئەو هێرشە "بەرفراوانە"ی وڵاتەکەی بۆ سەر چەند فڕۆکەخانە و بنکەیەکی سەربازی لە قوڵایی روسیا، دوێنێ ئەنجامدرابوو.

🤯 HALLUCINANT : le président Zelensky vient d'annoncer que la base d'où a été organisée l'attaque ... était située en RUSSIE à côté d'une base du FSB !!! Plus de 20 cibles touchées sur 3 fuseaux horaires & tous les agents ukrainiens rentrés au pays. Quel TRIOMPHE ! https://t.co/p6BzvLZVhM pic.twitter.com/oU1cDwDmV2

— Zelenskyste 🇫🇷🇺🇦 (@VolodimirZelen1) June 1, 2025

زێلێنسکی لە پۆستێکدا لە تۆڕی کۆمەڵایەتی (ئێکس) رایگەیاند: هەموو وردەکارییەکانی ئۆپەراسیۆنەکە بە وردی پلان و رێکخستنی بۆ دانرابوو. "دەتوانرێت بە متمانەوە بڵێین کە ئەمە ئۆپەراسیۆنێکی ناوازە بووە".

زێلێنسکی ئاماژەی بەوەشکرد، 117 فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بۆ ئەنجامدانی هێرشەکان بەکارهێنراون، ئەمەش بە سەرکەوتنێکی سەربازی و پڕوپاگەندەیەکی گەورە بۆ ئۆکرانیا ئەژماردەکرێت.

‼️🚨 نظام المهرج زيلينسكي ينشر مشاهد جديدة للهجوم على الطائرات الاستراتيجية الروسية

الرد الروسي سوف يكون إزاله النظام الاوكراني من الوجود 🇷🇺🇷🇺 pic.twitter.com/ZNcSMiQ8J3

— موسكو | 🇷🇺 MOSCOW NEWS (@M0SC0W0) June 1, 2025

زێلێنسکی وتی: 'ئۆفیسی' ئۆپەراسیۆنەکانمان لەسەر خاکی روسیا لە تەنیشت بارەگای دەزگای ئاسایشی فیدراڵی رووسیا (FSB) بوو، لە یەکێک لە ناوچەکانیان.

سەرۆکی ئۆکرانیا پێشوازی لە هێرشەکە کرد و وتی: "سڵاو، ژن و پیاوی ئۆکرانیای ئازیز! من تەنها گوێم لە راپۆرتی ڤاسیل مالیوک، سەرۆکی دەزگای ئاسایشی ئۆکرانیا بوو کە ئۆپەراسیۆنێکی شایستە بۆ سەر خاکی دوژمن ئەنجامدراوە، تەنها دژی ئامانجە سەربازییەکان بووە، بۆ بە ئامانجگرتنی ئەو فڕۆکە و ئامێرانەی کە بۆ هێرشکردنە سەر ئۆکرانیا بەکارهێنرابوون. روسیا زیانێکی زۆری بەرکەوت".

سەرچاوەیەکی ئەمنی ئۆکرانی ئاشکرایکردووە، ئۆپەراسیۆنەکە زیاتر لە ساڵ و شەش مانگ پلانی بۆ هێرشەکە داناوە، لە پلانەکەدا بەقاچاخ فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بۆ ناو خاکی رووسیا دزەی پێکراوە و شاردنەوەی لە خانووی گەڕۆکدا، کە لەسەر بارهەڵگرەکان دانراون. پاشان سەقفەکان لە دوورەوە کرانەوە و فڕۆکە بێفڕۆکەوانەکان بۆ دەستپێکردنی هێرشەکان جێگیرکران.

Manifestement, "Toile d'araignée" est intervenue alors que la RU:
- s'apprêtait à mener un raid massif - peut-être le plus important de la guerre, sur fond de négociations;
- avait redéployé et concentré, pour ce faire, ses bombardiers. https://t.co/MHpbhJyCYM

— Défense & Sécurité Internationale (@DSI_Magazine) June 2, 2025

وەزارەتی بەرگری روسیا دووپاتی کردەوە کە ئۆکرانیا رۆژی یەکشەممە فڕۆکەخانەکانی رووسیای لە پێنج ناوچە کردە ئامانج و هێرشەکانی فڕۆکەی بێفڕۆکەوان بە "هێرشی تیرۆریستی" وەسف کرد.

وەزارەتی بەرگریی روسیا رایگەیاند، هێرشەکان لە ناوچەکانی ئیڤانۆڤۆ، ریازان و عەمور بەرپەرچدراونەتەوە، بەڵام دوای هێرشەکانی ناوچەکانی مورمانسک و ئیرکوتسک، "چەند بەشێکی فڕۆکەکان" گڕیان گرتووە. ئاماژەی بەوەشکردووە، دەستبەجێ ئاگرەکان کۆنترۆڵکراون.

روسیا ئەوەشی ئاشکراکردووە بەهۆی هێرشەکانی ئۆکرانیا هیچ زیانێکی گیانی بەدواوە نەبووە و "بەشێک لە بەشداربووانی هێرشە تیرۆریستییەکان دەستبەسەرکراون".

ئەمشە روسیا بەشێوەیەکی چڕ وەڵامی هێرشەکانی ئۆکرانیای دایەوە و بە موشەکی دورهاوێژ چەندین ناوچەی ئۆکرانیای کردە ئامانج و زیانی زۆری بە ژێرخانی ئەو وڵاتە گەیاند.

هەر ئەمڕۆ، دووشەممە، لە ئیستانبوڵ، گەڕی دووەمی دانوستانەکانی نێوان شاندی سەربازیی و دیپلۆماسی روسیا و ئۆکرانیا بەڕێوەدەچێت، بەمەبەستی هەوڵدان بۆ گەیشتن بە ئاگربەست، هەروها ئەمڕۆ وەزیری دەرەوەی روسپا پەیوەندییەکی تەلەفۆنی لەگەڵ وەزیری دەرەوەی ئەمریکا ئەنجامدا و دواین پەرەسەندنەکان و هێرشەکانی نێوان ئۆکرانیا و روسیایان تاوتوێکرد.