ژیان

ژنێك كتێبێك ده‌گه‌ڕێنێته‌وه‌ بۆ كتێبخانه‌ كه‌ باپیری پێش 99 ساڵ به‌ خواستن وه‌ریگرتبوو

ماری له‌ ماڵه‌ تازه‌كه‌یدا، دوای كردنه‌وه‌ی كارتۆن و سندوقه‌كان و جیاكردنه‌وه‌ی كه‌لوپه‌له‌كانی ناویان، له‌ یه‌كێك له‌ سندوقه‌كان، كتێبێك ده‌بینێت به‌شێوه‌ی خواستن له‌ كتێبخانه‌یه‌كه‌وه‌ وه‌رگیراوه‌ و ده‌بوایه‌ پێش 99 ساڵ له‌مه‌وبه‌ر، كتێبه‌كه‌ بگه‌ڕێنرایه‌ته‌وه‌ بۆ كتێبخانه‌كه‌.

ماری كۆپه‌ر له‌ شارۆچكه‌ی بێركلی سه‌ر به‌ ویلایه‌تی نیوجێرسی ئه‌مریكا ده‌ژی، به‌ تۆڕی هه‌واڵی "سی ئێن ئین"ی راگه‌یاندووه‌: "من به‌ناو كتێبه‌كاندا ده‌گه‌ڕام و سه‌یری كتێبه‌كانم ده‌كرد و كتێبی (دروستكردنی یاری بۆ كوڕان و كچان) م به‌رچاوكه‌وت،‌ بیرمكرده‌وه‌ ئه‌مه‌ كتێبێكی باشه‌، له‌وانه‌یه‌ كوڕه‌كه‌م حه‌زی لێ بكات، چونكه‌ كوڕه‌كه‌م حه‌زی له‌ دروستكردنی كاری ده‌ستییه‌".

بەڵام سه‌روه‌ختێك ماری كۆپه‌ر كتێبه‌كه‌ ده‌كاته‌وه‌، ده‌بینێت "نیلی هۆل" نووسه‌ری كتێبه‌كه‌یه‌ و تێده‌گات ئه‌م كتێبه‌ له‌ مانگی ئاداری ساڵی 1926 له‌ كتێبخانه‌ی هه‌رێمی ئۆشن له‌ نیوجێرسی، به‌ خواستن وه‌رگیراوه‌. وه‌لێ ساڵی دواتر، واته‌ ساڵی 1927 باپیرهی،‌ چارلز تیلیۆن كه‌ كتێبه‌كه‌ی به‌ خواستن وه‌رگرتووه‌، كۆچی دوایی ده‌كات، به‌م جۆره‌ كه‌س ئاگاداری ئه‌وه‌ نه‌بووه‌، ئه‌م كتێبه‌ له‌ كتێبخانه‌ خواستراوه‌ و پێویسته‌ بگه‌ڕێنرێته‌وه‌.

هەواڵ

ڕێککەوتنی هەولێر و بەغدا لەسەر مووچە کێشەی تێکەوتوە

ڕێککەوتنی هەولێر و بەغدا کێشەی نوێی بۆ دروستبووە و چوار خاڵی ناکۆک لەنێوان هەردوو حکومەت ناردنی مووچەی دواخستووە، فەرمانبەران و مووچەخۆرانیش رۆژەکان دەبژێرن بۆ وەرگرتنی مووچە.

لە ناوەڕاستی مانگی ڕابردوو هەولێر و بەغدا لێکتێگەیشتنێکی گشتگیریان واژۆکرد، ئێستا میکانیزمی جێبەجێکردنی ڕێککەوتنە بووەتە کێشە و مووچەی ڕاگرتووە.

بەپێی زانیارییەکانی دیجیتاڵ میدیای MIC یەکێک لە خاڵە ناکۆکەکان میکانیکی ناونانی هەناردەکردنی نەوتە، بەغدا ناوی ڕادەستکردنی لێناوە و هەرێم ڕازینییە و دەڵێت، هەناردەکردنە نەک ڕادەستکردن.

ناکۆکییەکی دیکە ئەوەیە بەغدا داوای داهاتی پاڵاوتنی بڕی نەوتی ناوخۆ واتە 50 هەزار بەرمیلەکە دەکات و هەولێر ڕازی نییە، هەروەها عێراق داوای هەموو داهاتی ناوخۆ دەکات و هەرێم دەڵێ نەخێر نیوەی داهاتە فیدراڵییەکانتان دەدەینێ.

یەکێکی دیکە لەو کێشانەی بەلای هەرێمی کوردستانەوە ئەساسییە کاتی خەرجکردنی مووچەیە، هەولێر دەڵێت لە کاتی خۆی مووچە بنێرن بەغدا ڕەتی دەکات و دەڵێت، تا نەوت و داهاتی ناوخۆ ڕادەست نەکەن مووچە نییە.

ئەم چوار خاڵە بوونەتە هۆی راگرتنی مووچە و نەناردنی لەلایەن حکومەتی عێراقەوە، مووچە خۆران و فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان-یش لە چاوەڕوانیدا ڕۆژەکان دەژمێرن، تا ئەم خاڵە ناکۆکانەش چەرەسەر نەکرێت ناردنی مووچە ئەستەم دەبێت. 

ئەوە لە کاتێکدایە، نزیکدەبینەوە لە ناوەراستی مانگی ئاب، هێشتا فەرمانبەران و مووچە خۆرانی هەرێمی کوردستان مووچەی مانگەکانی حوزەیران و تەمموزیان وەرنەگرتووە و دیاریشنییە کەی وەری دەگرن.

بەپێی دوایین ڕێککەونی نێوان هەولێر و بەغدا، لەبەرامبەر ناردنی مووچە لە عێراقەوە دەبێت هەرێمی کوردستان، ڕۆژانە 230 هەزار بەرمیل نەوت بە عێراق بدات و مانگانەش لە داهاتی ناوخۆ 120 ملیار دینار بخاتە سەر هەژماریی وەزارەتی دارایی عێراق.