VT

کۆرۆنا نەبووەتە بەربەست لەبەردەم کۆچ و ئاوارەیی

لەم ساڵدا کۆچکردن ژمارەی پێوانەیی شکاندووە لەجیهاندا و زیاتر لە 80 ملیۆن کەس ئاوارەبوون ئەویش بەهۆی جەنگ و توندوتیژی و پیشێلکارییەکانی مافی مرۆڤەوە.

به‌پێی ئامارێکی کۆمسیۆنی باڵای نه‌ته‌وه‌ یه‌گرتووه‌کان بۆ کاروباری په‌نابه‌ران، له‌مساڵدا ژمارەی ئاواره‌ و په‌نابه‌ران لەجیهان، ژماره‌ی پێوانه‌یی تۆمارکردووه و گه‌شتۆته‌ 82 ملیۆن که‌س.

له‌ ماوه‌ی ڕابردوودا ژماره‌ی ئه‌و که‌سانه‌ی به‌ ناچاری شوێنی خۆیان به‌جێهێشتووه‌ زیادیکردووه‌،  به‌ شێوه‌یه‌ک ڕێژه‌ی ئاواره‌کان %1ی کۆی ژماره‌ی دانیشتوانی زه‌وی تێپه‌ڕاندووه.‌

هه‌رچه‌نده‌ به‌هۆی ڤایرۆسی کۆرۆناوه‌ رێژه‌ی کۆچ و په‌نابه‌ری دابه‌زیوه،‌ به‌ڵام به‌راورد به‌ ساڵانی رابردوو ژماره‌ی ئاواره‌کان به‌ شێوه‌یه‌کی به‌رچاو زیادیکردووه‌.

زۆرینه‌ی ئاواره‌کان ناوخۆیی بوون و به‌هۆی کۆت و به‌نده‌کانی ڤایرۆسی کۆرۆناوه‌ نه‌یانتوانیوه‌ سنوری وڵاتانی تر تێپه‌ڕێنن.

یه‌ک له‌سه‌ر سێی ژماره‌ی ئاواره‌ و په‌نابه‌ران دانیشتووی یه‌کێک له‌م پێنج وڵاته‌ن، سوریا، ڤه‌نزوێلا، باشوری سودان،ئه‌فغانستان، میانمار.

له‌ سوریا به‌هۆی شه‌ڕی ناوخۆ که‌ ماوه‌ی 10 ساڵه‌ به‌رده‌وامه‌ 13.5 ملیۆن که‌س ئاواره‌بوون که‌ نیوه‌ی دانیشتووانی وڵاته‌که‌ پێک دێنن، نزیکه‌ی نیوه‌ی ئاواره‌کان بوونه‌ته‌ په‌نابه‌ر و له‌ وڵاتانیتر نیشته‌جێبوون و ئه‌وانیتریش ئاواره‌ی ناوخۆیین.

ژماره‌ی ئاواره‌ و په‌نابه‌ران ئه‌و منداڵانه‌ش له‌ خۆ ده‌گرێت که‌ له‌ ئاواره‌ییدا له‌ دایکبوون، به‌ پێی ڕاپۆرتی کۆمسیۆنی باڵای نه‌ته‌وه‌ یه‌گرتووه‌کان بۆ کاروباری ئاواره‌ و په‌نابه‌ران، له‌ نێوان ساڵانی 2018 بۆ 2020 نزیکه‌ی یه‌ک ملیۆن منداڵ  له‌ په‌نابه‌ریدا له‌ دایکبوون.

تورکیا،کۆڵۆمبیا، ئۆگه‌ندا، پاکستان، ئه‌ڵمانیا، له‌ ڕیزبه‌ندی پێشه‌وه‌ی ئه‌و وڵاتانه‌ن که‌ پێشوازی زۆرترین ژماره‌ی ئاواره‌ و په‌نابه‌ران ده‌که‌ن.

هەواڵ

سوپای عێراق ڕێگری لە دروێنەکردنی گەنمی جووتیارانی سنووری کەرکووک دەکات

هەموو ساڵێک جوتیارە کوردەکانی سنوری کەرکووک داد و بێدادیانە بەدەست عەرەبی هاوردە و تەنانەت سوپای عێراقیش چونکە رێگرییان لێدەکەن درووێنەی گەنم و جۆکانیان بکەن.

ئەمڕۆ یەکشەممە جوتیارانی سنوری پارێزگای کەرکووک رایانگەیاند کە بە بڕیاری فەرماندەی فیرقەی هەشتی سوپای عێراق سوپا رێگری لێکردوون بچن گەنمەکانیان درووێنە بکەن، لەکاتێکدا ئێستا وەرزی درووێنەیە و ئەگەر نەتوانن بی دوورنەوە دوور نییە تووشی سوتان نەبێت.

دوای رووخانی رژێمی سەدام حسین، جوتیارانی کورد و تورکمانی کەرکووک گەڕانەوە سەر ئەو زەویە کشتوکاڵیانەیان کە پێشتر بە بڕیاری مەجلیسی قیادە سەورە داگیر کرابوون و درابوون بە عەرەبی هاوردە.

بەڵام لەو کاتەوە تائێستا حکومەتە یەک لەدوا یەکەکانی عێراق نەیتوانیوە کێشەکە بۆ جوتیاران چارەسەر بکات و بگرە زۆربەی جاریش لایەنگری عەرەبە هاوردەکانی کردوە.

دوای رووداوەکانی 16 ی ئۆکتۆبەر و کەوتنە دەستی کەرکووک بەدەست هێزە عەرەبییەکانەوە، دۆخی جوتیارانی کورد خراپتر بوو، بەوەی کە بەردەوام هەڕەشەیان لێدەکرێت زەوییەکان چۆڵ بکەن، تەنانەت لەکاتی وەرزی درووێنەشدا گەنم و بەرووبوومەکانیان دەسوتێنرێت.