VT

مووچەی مەرگ.. لەهەرێمێک کە 29 ساڵە کورد حوکمڕانی دەکات

.لە ئاپۆڕەیەکی هەزاران کەسیدا و لەژێر گەرمای تەمووزی تاقەتپڕوکێندا، بەساڵاچوویەك لەکاتی چاوەروانی مووچە 200 هەزارییەکەی گیانی لەدەستدا لەژێر سایەی دەسەڵاتێك کوردی کە 29 سالە حوکمرانی دەکات

بە هەزاران خانەنشین کە تەمەنی زۆربەی هەرەزۆریان لەسەر و 70 ساڵییەوەیە، دەبێت لەژێر پلەی گەرمای نزیک لە 50 و لە پاڵەپەستۆیەکی تونددا بمێننەوە، لەپێناو وەرگرتنی مووچەیەکی 200 هەزاری.

بەرپرسانی باڵای حکومەت، بانگەشەی ئەوە دەکەن، کە توانیویانە لە کابینەی نویەمدا، زۆر پرۆژەی گرنگ و زۆر هەنگاوی چاکسازی بنێن، لەکاتێکدا هێشتا لەهەرێمێکی 5 ملیۆنی کە تەمەنی حکومەتەکەی 29 ساڵی تێپەڕاندوە، هیچ سیستمێکی بانکی نییە بۆ دابەشکردنی مووچە.

10 ى ئەم مانگە، تەمەنی کابینەی نۆیەم ، دوو ساڵی پڕکردەوە، هەریەک لە مەسرور بارزانی سەرۆکی حکومەتی هەرێمی کوردستان و قوباد تاڵەبانی جێگری، لەدوو لێدوانی جیادا، کابینەکەیان بە کابینەی چاکسازی و خزمەتگوزاری وەسفکرد.

سێ رۆژ دواتر، خانەنشینێکی 75 ساڵەی کابینەکە، بەهۆی مانەوەی بۆ ماوەیەکی درێژ لەسەرەی مووچە وەرگرتندا، گیانی لەدەستدا پێش ئەوەی مووچەکەی بە لێبڕینی لەسەدا 21 وە وەربگرێت.

خانەنشیان بۆ ئەوەی بتوانن بەزوویی مووچەکانیان وەربگرن، دەبێت لە بەرەبەیانەوە بێنە دەرەوە، گەرمای تاقەت پڕوکێن، رۆتیناتی ئیداری و نەشیاوی شوێنی دابەشکردن، لەبەرچاو نەگرتنی تەمەنی بەساڵاچوان، ئەوەندەی تر، خانەنیشیان دەخاتە بەردەم مەترسی گیانلەدەستدان.

جاری یەکەم نییە، کە خانەنشینێک لەپێناوی وەگرتنی مووچەکەیدا و لەچاوەڕوانیدا گیانلەدەستدەدات، ساڵانە چەندین ‌حاڵەتی لەمجۆرە تۆماردەکرێن، بەڵام بێ ئەوەی هیچ کاریگەرییەکی لەسەر بەرپرسانی حکومەت هەبێت بۆ چاککردنی پرۆسەی دابەشکردنی مووچە بەسەریاندا.

لەدۆخێکی وادا، هیچ کەس ولایەنێک بەرپرسیارێتی حاڵەتەکە هەڵناگرێت، تەنانەت بە کورتترین روونکردنەوەش، ئەوەش وایکردووە رووداوەکە تەنها لەچوارچێوەی هەواڵی ئاسایی میدیاکاندا بمێنێتەوە و هیچ کەس و بەرپرسێک لێپرسینەوەی لەگەڵدا نەکرێت.

هەواڵ

داهات و نەوت… هەولێر و بەغدا رێککەوتنی نوێ بۆ ناردنی مووچە دەکەن

داهات و نەوت حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان دەباتەوە سەرمێزی گفتوگۆ، جێگرى سەرۆکى ئەنجومەنى نوێنەرانى عێراق دەڵێت، رێککەوتن لەسەر نەوت کراوە و  لێکتێگەیشتنى باشیش لەسەر دۆسیەی داهاتە نانەوتییەکان هەیە. 

 دۆسیەی نەوت و داهاتە نانەوتییەکان، چارەنووسی مووچەی مانگی حوزەیرانیان و مانگەکانی دواتریان بە ئەنجامدانی رێککەوتنی نوێ لەگەڵ حکومەتی عێراق بەستوەتەوە. 

بەپێی زانیارییەکانی دیجیتاڵ میدیای Mic، حکومەتی عێراق داوای نیووەی کۆی داهاتە نانەوتییەکان دەکات، بەڵام حکومەتی هەرێمی کوردستان ئەوە رەتدەکاتەوە. 

حکومەتی هەرێمی کوردستان پێشنیازی کردووە، تەنها نیووەی ئەو داهاتانە بۆ حکومەتی عێراق بگەڕێنێتەوە کە بە داهاتی فیدراڵی دادەنێرن.

هەرێمی کوردستان پشتی بە مادەی 29ـی یاسای کارگێڕیی دارایی ساڵی2019ـی عێراق بەستووە، کە تێیدا هاتووە، 50%ی داهاتی رسومات و باجی فیدراڵی لەو فەرمانگانەی لەلایەن حکومەتی ناوەندییەوە بەڕێوەدەبرێن بۆ پارێزگاکان دەبێت.

شاخەوان عەبدوڵا، جێگرى سەرۆکى ئەنجوومەنى نوێنەرانى عێراق لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا بەبێ باسکردنی وردەکارییەکان زانیارییەکانی دیجیتاڵ میدیای Micـی پشتراستکردەوە و رایگەیاند، لەئێستادا لێکتێگەیشتنى باش لەسەر دۆسییەى داهاتە نانەوتییەکانى هەرێمى کوردستان هەیە. 

دۆسیەی نەوت یەکێکی دیکەیە لە تەوەرەکانی گفتوگۆ، حکومەتی عێراق داوای 280 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە دەکات، هەرێمی کوردستان رایگەیاند، بەهۆی هێرشە درۆنییەکانەوە ناتوانێت ئەو بڕە بدات. 

عێراق وەک تێگەیشتنێک بۆ دۆخی بەرهەمهێنانی نەوت ئامادەیی دەبری هەر بڕە نەوتێک وەبگرێت کە لە هەرێمی کوردستانەوە رادەستیان بکرێت. 

شاخەوان عەبدوڵا، جێگرى سەرۆکى ئەنجوومەنى نوێنەرانى عێراق سەبارەت بە دۆسییەى نەوت ئاماژەی بۆ ئەوەکرد، کۆتایی هاتووە و هەرێمى کوردستان و عێراق رێککەوتنیان لەسەر کردووە.

نزیک دەبینەوە لە ناوەڕاستی مانگی ئاب، بەڵام مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان هێشتا چاوەڕوانی مووچەی مانگی حوزەیرانن. 

سەبارەت بە چارەنووسی مووچە و وادەی ناردنی لەلایەن بەغداوە شاخەوان عەبدوڵا وتى، لەگەڵ رێککەوتنى کۆتایی، بەغداد مووچەش دەنێرێت.

ناوەڕاستی مانگی تەمووزی ئەمساڵ، هەولێر و بەغدا لەسەر  پرسی مووچە و نەوت رێککەوتنێکییان راگەیاند، بەپێی رێککەوتنەکە هەرێمی کوردستان مانگانە بڕی 120 ملیار دینار داهاتی نانەوتی رادەستی بەغدا بکات، جگە لە رادەستکردنی بڕی 230 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە بە کۆمپانیای سۆمۆ.

 دوای ئەو دوو مانگەش مانگانە 50٪ی داهاتی نانەوتی رادەست بکرێت لەگەڵ هەمان بڕی نەوت، لە بەرامبەردا، وەزارەتی دارایی عێراق مانگانە مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان خەرج دەکات، بەڵام وادیارە ئەو رێککەوتنەش نەگەیشتووەتە ئەنجام و رێککەوتنی نوێ دەکرێت.