VT

ساڵانە نزیكەی 40 هەزار خوێندكار لە زانكۆو پەیمانگەكان دەردەچن بێ دامەزراندن

نەبوونی دەرفەتی كار و دامەزراندن یەكێكە لە گرفتە گەورەكانی دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگاكان لەهەرێمی كوردستان، ساڵانە ژمارەیەكی زۆر خوێندكار بە هیوای دامەزراندن و دەستكەوتنی كارەوە خوێندن تەواو دەكەن.

بە گشتی دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگاكان، لە سێ ڕێگەوە ڕوو لە بازاڕی كاردەكەن:

 ڕێگای یەكەم: دامەزراندن لە ڕێگای كەرتی تایبەتەوە
دەرچووان لە ڕێگەی ناردنی سیڤی و بەكارهێنانی پەیوەندییە كەسییەكانیان دەتوانن دەرفەتی كار بدۆزنەوە و لە كەرتی تایبەت كار بكەن، بەشێك لەم دەرچووانە كارێك ئەنجامدەدەن كە پەیوەندی بە پسپۆڕی و بڕوانامەكانیانەوە نیە.

ڕێگای دووەم: كاری ئازارد

بەشێكی تر لە دەرچووان بە سوود بینین لە پسپۆڕی و شارەزایی خۆیان كاری ئازاد ئەنجام دەدەن و كەمتر بیر لە دامەزراندن لە كەرتی تایبەت یان گشتی دەكەنەوە.

ڕێگای سێیەم: دامەزراندن لە ڕێگای كەرتی گشتییەوە

ئەم بەشەی دەرچووان ،كە دەتوانرێت بوترێت زۆرینەی ژمارەی دەرچووان پێكدێنن، دەیانەوێت لە كەرتی گشتیدا و بە پێی پسپۆڕی و لێهاتووییان لە دام و دەزگاكانی حوكمەتدا خزمەت بكەن.

لە هەرێمی كوردستاندا، هیچ كام لەم ڕێگایانەی سەرەوە  نەیتوانیوە بە شێوەیەكی باش پێویستی دەرچووان بۆ دەستكەوتنی دەرفەتی كار پڕ بكاتەوە.

كەرتی تایبەت لە ئاستی پێویستدا نیە و زۆرینەی هەلی كارەكان لەسەر بنەمای پەیوەندییە كەسییەكان پڕدەكرێنەوە نەوەك پسپۆڕی، هەروەها هاوسەنگی لە نێوان ئەرك و مافەكانی كارمەندا نیە.

زانكۆ و پەیمانگاكانیش نەیانتوانیوە وەك پێویست ببنە ژینگەیەكی لەبار بۆ پێگەیاندنی كادرێك كە بتوانێت ببێتە خاوەن كار و پیشەی ئازاد.

هەر بۆیە زۆرینەی دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگاكان چاوییان لە كەرتی گشتییە و چاوەڕوانی دامەزراندن دەكەن.

نزیكەی ٨ ساڵە بە بیانووی خراپی دۆخی ئابوری، پرۆسەی دامەزراندن لە هەرێمی كوردستاندا ڕاگیراوە و ساڵانە ژمارەی دەرچووە دانەمەزراوەكانیش ڕوو لە زیادبوونە.

بۆ دەستكەوتنی ئاماری فەرمی ژمارەی دەرچووانی زانكۆ و پەیمانگاكان، مایك پەیوەندیكرد بە هەر یەك لە وتەبێژی وەزارەتی خوێندنی باڵا و بڕیاردەری لیژنەی پەروەردە و خوێندنی باڵا لە پەڕلەمانی كوردستان و چەند ئەندامێكی ئەو لیژنەیە.

بەڵام سەرجەمیان بێ ئاگایی خۆیان لەو ئامارە ڕاگەیاند و ئاماژەیان بەوەدا كە وەزارەتەكان هەماهەنگی پەرلەمانتاران ناكەن لە پێدانی داتا و ژمارەكان.

بە پێی ئامار و داتا نافەرمییەكان لە 15 ساڵی ڕابردوودا زیاتر لە (420,000) خویندكار لە زانكۆ و پەیمانگاكان دەرچوون و لەو ڕێژەیەش تەنها نزیكەی (60,000) لە كەرتی گشتیدا دامەزراون.

لە ئێستادا ژمارەی دەرچووانی دانەمەزراو نزیكەی (360,000) دەرچووە، ساڵانەش نزیكەی (40,000) خوێندكار لە زانكۆ و پەیمانگاكان خوێندن تەواو دەكەن و چاوەڕێی دامەزراندن و دەرفەتی كاركردن  دەكەن.

لە ساڵانی ڕابردوودا خوێندكارە یەكەمەكانی سەر ئاستی زانكۆ و پەیمانگاكان لە پرۆسەیەكی تایبەتی دامەزراندندا جیاواز لە دەرچووانی تر دادەمەزرێنراون، ماوەی چوار ساڵە ئەو جۆرە دامەزراندنەش ڕاگیراوە و لە ئێستادا زیاتر لە 1500 دەرچووی یەكەمی زانكۆ و پەیمانگاكان چاوەڕوانی دامەزراندنن، سەرەڕای هەبوونی ژمارەیەكی زۆر بۆشایی لە دامودەزگاكاندا، حوكمەتی هەرێم ماوەی هەشت ساڵە دەرگای دامەزراندنی داخستووە و لە ئێستادا هیچ پلانێك نیە بۆ دەستپێكردنەوەی پرۆسەكە.

وەستانی پرۆسەی دامەزراندن، بووەتەهۆی بەرزبوونەوەی ڕێژەی بێكاری گەنجان و دروستبوونی بۆشایی میلاكات لە دامودەزگاكانی حوكمەتدا.

بەهۆی نەبوونی دەرفەتی كار و دامەزراندنەوە، بەشێك لە دەرچووان وەك خۆبەخش یان وەك وانەبێژ لە خوێندنگە و دامودەزگاكاندا كاردەكەن و بەهیوای ئەوەن لە ئەگەری دەستپێكردنەوەی پرۆسەی دامەزراندندا هەلی دامەزراندنیان هەبێت.

زیاتر لە 17 هەزار دەرچووی دانەمەزراو وەك وانەبێژ لە كەرتی پەروەردەدا كاردەكەن و خۆبەخشانی كەرتی تەندروستیش ژمارەیان نزیكەی4  هەزار كەسە، ئەمەش ئاماژەیە بۆ نەبوونی میلاكاتی پێویست لەو دوو كەرتەدا.

لە ڕابردوودا، دابەزینی نرخی نەوت و بڕینی بەشە بودجەی هەرێم لەلایەن حوكمەتی عێراقەوە ئەو پاساوانەبوون كە حوكمەتی هەرێم دەیكردنە هۆكاری ڕاگرتنی پرۆسەی دامەزراندن، بەڵام لە دوای دوبارە ڕێكەوتنەوەی هەولێر و بەغداد و باشبوونی دۆخی دارایی هەرێم، دەرچووانی دانەمەزراو چاوەڕێدەكەن پرۆسەی دامەزراندن دەستپێبكاتەوە.

هەواڵ

پەرلەمانی کوردستان دەخرێتەوە ژێر رەحمی چەکوشی دادگای فیدراڵی عێراق

دوو سکاڵا بۆ هەڵوەشاندنەوەی ئەم خولەی پەرلەمانی کوردستان لە دادگای فیدراڵی تۆمار دەکرێت، کە ئەنجامدانی هەڵبژاردنەکەی بە بڕیاری هەمان دادگا بووە.  

 هەڵبژاردنی خولی شەشەمی  پەرلەمانی کوردستان دوای دوو ساڵ دواخستن لە وادەی خۆی، دواجار بە بڕیاری دادگای فیدراڵی کۆتایی ساڵی رابردوو ئەنجام درا.

دادگای فیدراڵی بەشێکی چیرۆکی دواخستنی هەڵبژاردنی پەرلەمانی کوردستان بوو، نزیکەی ساڵێک تاتوێی سکاڵایەکی لەبارەی هەڵبژاردنەکەوە کرد، کە دواجار بە هەڵوەشاندنەوە و دواتر کەمکردنەوەی ژمارەی کورسی کۆتایی پێکهاتەکان کۆتاییهات.

ئێستا جارێکی دیکە ئەنجامی ئەو هەڵبژاردنە خراوەتەوە بەر دەستی دادگای فیدراڵی عێراق، کۆمەڵی دادگەری کوردستان و جوڵانەوەی نەوێ نوێ رایگەیاندووە، لە دادگای فیدراڵی سکاڵایان بۆ هەڵوەشاندنەوەی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان تۆمارکردووە.
سکاڵاکەی کۆمەڵی دادگەری کە یەکەم سکاڵایە بۆ هەڵوەشاندنەوەی خولی شەشەم لەلایەن عومەر گوڵپی کاندیدی سەرکەتووی حزبەکە دژی پەرلەمانی کوردستان تۆمار کراوە.

عومەر گوڵپى سەبارەت بە تۆمارکردنی ئەو سکاڵایە رایگەیاندووە،"داوامان لە دادگاى فیدراڵی کردووە، خولەکە هەڵوەشێندرێتەوە و هەڵبژاردن دووبارە بکرێتەوە، هەروەها هەموو ئەو ئیمتیازە ماددییانەى لە پێنج مانگى ڕابردوودا پەرلەمانتاران وەریان گرتووە، لێیان وەربگیرێتەوە".

کۆمەڵى دادگەرى کە لە هەڵبژاردنى خولى شەشەمى پەرلەمانى کوردستاندا سێ کورسیى بەدەستهێنا، دواتر هەڵبژاردنەکەی بە" دیزاینکراو" وەسفکرد و بڕیاریدا بایکۆتی خولەکە بکات.

دوای چوار رۆژ لە سکاڵاکەی کۆمەڵی دادگەری، جوڵانەوەی نەوەی نوێش رایگەیاند، سکاڵایان بۆ هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی کوردستان تۆمار کردووە. 

نەوەی نوێ رایگەیاندووە، سکاڵاکەی ئەوان دژی سەرۆکی هەرێمی کوردستان، ئەوەیش بەهۆی ئەوەی تا ئێستا بڕیاری هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی کوردستانی دەرنەکردووە.

ڕۆژی 20ـی تشرینی یەکەمی 2024، هەڵبژاردنی خولی شەشەمی پەرلەمانی کوردستان ئەنجام درا، بەپێی ئەنجامی کۆتایی هەڵبژاردن کە لەلایەن کۆمسیۆنەوە بڵاوکراوەتەوە، پارتی 39 کورسی، یەکێتی 23 کورسی، نەوەی نوێ 15 کورسی، یەکگرتوو 7 کورسی، هەڵوێست 4 کورسی، کۆمەڵ 3 کورسی، بەرەی گەل 2 کورسی و هەریەک لە گۆڕان و هاوپەیمانی کوردستانیش یەکی کورسییەکیان بەدەستهێناوە.

دوای نزیکەی حەوت مانگ لە ئەنجامدانی هەڵبژاردن، تا ئێستا پەرلەمانی کوردستان کارا نەبووە و تەنها پەرلەمانتاران سوێندی یاسایان خواردووە، بەڵام هەموو مانگێک مووچە وەردەرگن.