بنکۆڵکاری

ئێران رازی دەبێت؟… عێراق بۆ پاراستنی لە دەستی ئەمریکا حەشدی شەعبی دەخاتە ژێر دەسەڵاتی حکومەتەوە

عێراق دەیەوێت بە"یاسای دەستەی حەشدی شەعبی" گروپە چەکدارەکە بخاتە ژێر دەستی حکومەتەوە تا لە هەڕەشەی ئەمریکا بیپارێزت. ئێران بە هەنگاوەکە رازییە و نایەوێت ئەمریکا گوورز لە حەشد بوەشێنێت.

"یاسای دەستەی حەشدی شەعبی" لە پەرلەمانی عێراقە، کە بەپێی مادەی دووی پڕۆژە یاساکە ئەرکی ئەو هێزە "پارێزگاری" دەبێت "لە سیستمی دەستوری و دیموکراسی لە عێراق، بەرگری لە وڵات دەکات و کار لەسەر روبەڕوبوونەوەی تیرۆر دەکات".

بەپێی پڕۆژە یاساکە هێزەکانی حەشدی شەعبی بە نوێترین تەکنەلۆژیای سەربازی پڕچەک دەکرێن ئەکادیمایی سەربازییان بۆ دەکرێتەوە و بە فەرمانی سەرۆک وەزیران ئۆپراسیۆنی سەربازی ئەنجام دەدەن.

پڕۆژە یاساکە بە شێوەیەک حەشدی شەعبی بە حکومەتەوە دەبەستێتەوە کە پلەی سەرۆکی دەستەی حەشدی شەعبی دەکرێتە وەزیر و دەبێتە ئەندامی لیژنەی ئاسایشی نیشتمانی.

بەگوێرەی پڕۆژەیاساکە، نابێت کارمەندانی دەستەی حەشدی شەعبی سەر بە هیچ پارتێک یان رێکخراوێکی سیاسی بن، نابێت لە هیچ چالاکییەکی حیزبی و سیاسیدا بەشدار بن و هەژمارە داراییەکانی دەستەی حەشدی شەعبی لەلایەن دیوانی چاودێریی داراییەوە وردبینیان بۆ دەکرێت.

هەنگاوەکانی عێراق دوای فشار و ناڕەزایەتییەکانی ئەمریکا دێت لەبارەی حەشدی شەعبییەوە بە تایبەت دوای گەڕانەوەی دۆناڵد ترامپ وەک سەرۆکی ئەمریکا.

کرمانج یونس شرۆڤەکاری سیاسی بۆچوونی وایە،"محەمەد شیاع سودانی سەرۆکوەزیرانی عێراق هەوڵی ئەوەی دا کە بتوانێت لە قۆناغی یەکەمدا، ئەو گروپانە لەچوارچێوەی وەزارەتی بەرگریی ڕێکبخاتەوە، بۆ ئەوەی بتوانرێت چالاکییەکانی ئەو هێزانە سنوردار بکرێت، بۆ ئەوەی نەبنە مەترسی بۆ سەر تێکدانی سەقامگیری و پرۆسەی سیاسی لە عێراق و دەستیش لە کاروباری حکومەتدا وەرنەدەن".

گروپە چەکدارەکانی عێراق کە نزیکن لە ئێرانەوە لەگەڵ ئەوەی چەند جارێک هێزەکانی ئەمریکایان لە هەرێمی کوردستان بە ئامانج گرتووە،دەستیان لە شەڕی غەززە و ئیسرائیلیش وەرداوە، بۆیە ئەمریکا بە گرنگی دەزانێت پرسی گروپە چەکدارە شیعەکان لە عێراق یەکلایی بکرێتەوە.

کرمانج یونس باسی لەوەکرد، دەبێت ئەو گروپانە لە چوارچێوەی سوپای عێراق ڕێکبخرێنەوە و کۆنترۆڵ بکرێن، یان ئەوەتا لێیان دەدرێت، چونکە دوایی دەبنە مەترسی بۆ سەر ناوچەکە، بۆیە پێشبینی ئەوە دەکەین ئەگەر لە داهاتوودا، ئەو گروپانە هەڵنەوەشێنەوە، ئەوا بە باشی کۆنترۆڵ دەکرێن و لەژێر فەرمانەکانی حکومەتی عێراقدا دەبن".

ئەو شرۆڤەکارە سیاسییە پێی وایە ئەگەر گروپە چەکدارە شیعەکانی عێراق نزیک لە ئێران، وەک ماوەکانی رابردوو بەردەوامبن لە هەڕەشەکردن بۆ سەر بەرژەوەندییەکانی ئیسرائیل و ئەمریکا لە ناوچەکە، ئەوا لە بەرامبەردا ئیسرائیل و ئەمریکا پەنا بۆ بژاردەی سەربازیی دەبن.

بەپێی "یاسای دەستەی حەشدی شەعبی" ئەو هێزە لەگەڵ ئەوەی دەخرێتە ژێر دەستی حکومەتەوە، هاوکات کاری سیاسیشی لێ قەدەغە دەکرێت، وەک کرمانج یونس پێشبینی کردووە،" بە جێبەجێکردنی ئەو دوو هەنگاوە عێراق بەرەو وڵاتێکی مەدەنی و خاوەن سەروەریی زیاتر هەنگاو دەنێت و زیاتر سەقامگیر دەبێت، بەتایبەتی لە روی ئابوریی و بوژانەوەوە".

بەهۆی ئەوەی عێراق لە روی جیۆپۆلەتیکەوە گرنگییەکی تایبەتی هەیە، بۆیە لەلایەن ئەمریکا و ئێران فشاری جیاوازی لەسەرە، د. سەرسام خەلیل پسپۆڕی پەیوەندییە نێودەوڵەتییەکان لەبارەی فشارە جیاوازەکانی ئەمریکا و ئێران بۆ سەر عێراق بەتایبەت لە بابەتی پرسی حەشدی شەعبی ئاماژەی بۆ ئەوەکرد،سودانی دەیەوێت لە رێگای هاوکێشەیەکی هاوسەنگەوە هەردوولا لە خۆی رازی بکات".

رۆژی 8ـی کانوونی یەکەمی 2024، هێزەکانی تەحریر شام کە نزیکن لە تورکیاوە کۆتاییان بە دەسەڵاتی رژێمی پێشووی سوریا هێنا کە لەلایەن بەشار ئەسەدی دۆستی ئێرانەوە سەرۆکایەتی دەکرا.

ئێران پاش روداوەکانی غەززە و لەدەستدانی سوریا ئێستا لە لوبنانیش پێگەکەی لاواز بووە و دۆخە باش و جێگرەکەی پێشووی نەماوە، هەمووان کۆکن ئێران لەناو ئەم دۆخەدا نایەوێت عێراق لە دەستدا بدات هەر بۆیە لە پێناو ڕەگی مانەوەدا لە عێراق بە فشارەکان رازی دەبێت.

بەپێی زانیاریی بەشێک لە میدیا عێراقی و جیهانییەکان، سەرەتای ئەمساڵ ئیسماعیل قائانی فەرماندەی فەیلەقی قودسی سەربە سوپای پاسدارانی ئێران لە میانی سەردانێکدا بۆ عێراق بە فەرماندەی بەشێک لە گروپە چەکدارەکانی عێراقی راگەیاندووە،" ئێران تێبینی لەسەر هیچ بڕیارێکی حکومەتی عێراق نییە ئەگەر لەبارەی گروپە چەکدارەکانەوە بدرێت و تەنانەت داواشی لە فەرماندە باڵاکانی گروپە چەکدارە شیعەکانی عێراق نزیک لە ئێران کردووە کە پابەندبن بە بڕیارەکانی حکومەتی عێراق".

هەر بەپێی ئەو زانیارییانە، سودانی لە میانی سەردانەکەی بۆ تاران لەلایەن عەلی خامنەیی رابەری باڵای ئێرانەوە داوای لێکراوە کە گرنگی بە پاراستنی حەشدی شەعبی بدات، چونکە پاراستنی حەشدی شەعبی، واتای پاراستنی ئاسایش و سەقامگیری عێراقە.

یاساکە بە دڵی ئەمریکایە 

ئێران تا ئێستا هەڵوێستی خۆی لەسەر یاسا نوێیەکە دەرنەبڕیووە، بەڵام ئەمریکا بە ناڕاستەوخۆ پشتیوانی یاساکە دەکات وەک تامی بروس، وتەبێژی وەزارەتی دەرەوەی ئەمەریکا، لە کۆنفرانسێکی ڕۆژنامەوانیدا رایگەیاندووە، پێویستە عێراق هەموو هێزە ئەمنییەکانی کۆنترۆڵ بکات، بەو هێزانەشەوە کە لە حەشدی شەعبیدان.

جەختی کردەوە، ئەو گرووپانە دەبێت گوێرایەڵی فەرمانەکانی فەرماندەی گشتیی هێزە چەکدارەکانی عێراق بن نەك ئێران، ئەمەریکاش حکوومەتی عێراق هان دەدات ئەو گرووپانە کۆنترۆڵ بکات و بەهۆی پێشێلکردنی یاساکانەوە لێپرسینەوەیان لەگەڵ بکات.

حەشدی شەعبی

دوای ئەوەی رێکخراوی تیرۆریستیی داعش لە ساڵی 2014دا، زۆربەی شار و شارۆچکەکانی باکور و رۆژئاوای عێراقی داگیرکرد بە تایبەتیش شاری موسڵ، بە فەتوایەک لەلایەن مەرجەعی باڵای شیعەکان، ئایەتوڵڵا عەلی سیستانی لە 13ـی حوزەیرانی 2014، بە ئامانجی روبەڕوبوونەوەی رێکخراوە تیرۆریستییەکە و کۆنترۆڵکردنەوەی ناوچە داگیرکراوەکان، بەشی زۆری گروپە چەکدارەکانی شیعەی لە چوارچێوەی هێزێک بە ناوی حەشدی شەعبی کۆکردەوە.

حەشدی شەعبی لە هاوپەیمانیی 60 گرووپی چەکداری شیعە لە عێراق بە ئامانجی روبەڕوبوونەوەی رێکخراوی تیرۆریستی داعش دامەزراوە و لە ساڵی 2016 لەلایەن ئەنجومەنی نوێنەرانەوە بە یاسایی کرا، لە ئێستادا ژمارەی چەکدارانی گروپەکانی سەر بە حەشدی شەعبی بە زیاتر لە 150 هەزار چەکدار مەزەندە دەکرێت.

هەواڵ

داهات و نەوت… هەولێر و بەغدا رێککەوتنی نوێ بۆ ناردنی مووچە دەکەن

داهات و نەوت حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان دەباتەوە سەرمێزی گفتوگۆ، جێگرى سەرۆکى ئەنجومەنى نوێنەرانى عێراق دەڵێت، رێککەوتن لەسەر نەوت کراوە و  لێکتێگەیشتنى باشیش لەسەر دۆسیەی داهاتە نانەوتییەکان هەیە. 

 دۆسیەی نەوت و داهاتە نانەوتییەکان، چارەنووسی مووچەی مانگی حوزەیرانیان و مانگەکانی دواتریان بە ئەنجامدانی رێککەوتنی نوێ لەگەڵ حکومەتی عێراق بەستوەتەوە. 

بەپێی زانیارییەکانی دیجیتاڵ میدیای Mic، حکومەتی عێراق داوای نیووەی کۆی داهاتە نانەوتییەکان دەکات، بەڵام حکومەتی هەرێمی کوردستان ئەوە رەتدەکاتەوە. 

حکومەتی هەرێمی کوردستان پێشنیازی کردووە، تەنها نیووەی ئەو داهاتانە بۆ حکومەتی عێراق بگەڕێنێتەوە کە بە داهاتی فیدراڵی دادەنێرن.

هەرێمی کوردستان پشتی بە مادەی 29ـی یاسای کارگێڕیی دارایی ساڵی2019ـی عێراق بەستووە، کە تێیدا هاتووە، 50%ی داهاتی رسومات و باجی فیدراڵی لەو فەرمانگانەی لەلایەن حکومەتی ناوەندییەوە بەڕێوەدەبرێن بۆ پارێزگاکان دەبێت.

شاخەوان عەبدوڵا، جێگرى سەرۆکى ئەنجوومەنى نوێنەرانى عێراق لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا بەبێ باسکردنی وردەکارییەکان زانیارییەکانی دیجیتاڵ میدیای Micـی پشتراستکردەوە و رایگەیاند، لەئێستادا لێکتێگەیشتنى باش لەسەر دۆسییەى داهاتە نانەوتییەکانى هەرێمى کوردستان هەیە. 

دۆسیەی نەوت یەکێکی دیکەیە لە تەوەرەکانی گفتوگۆ، حکومەتی عێراق داوای 280 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە دەکات، هەرێمی کوردستان رایگەیاند، بەهۆی هێرشە درۆنییەکانەوە ناتوانێت ئەو بڕە بدات. 

عێراق وەک تێگەیشتنێک بۆ دۆخی بەرهەمهێنانی نەوت ئامادەیی دەبری هەر بڕە نەوتێک وەبگرێت کە لە هەرێمی کوردستانەوە رادەستیان بکرێت. 

شاخەوان عەبدوڵا، جێگرى سەرۆکى ئەنجوومەنى نوێنەرانى عێراق سەبارەت بە دۆسییەى نەوت ئاماژەی بۆ ئەوەکرد، کۆتایی هاتووە و هەرێمى کوردستان و عێراق رێککەوتنیان لەسەر کردووە.

نزیک دەبینەوە لە ناوەڕاستی مانگی ئاب، بەڵام مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان هێشتا چاوەڕوانی مووچەی مانگی حوزەیرانن. 

سەبارەت بە چارەنووسی مووچە و وادەی ناردنی لەلایەن بەغداوە شاخەوان عەبدوڵا وتى، لەگەڵ رێککەوتنى کۆتایی، بەغداد مووچەش دەنێرێت.

ناوەڕاستی مانگی تەمووزی ئەمساڵ، هەولێر و بەغدا لەسەر  پرسی مووچە و نەوت رێککەوتنێکییان راگەیاند، بەپێی رێککەوتنەکە هەرێمی کوردستان مانگانە بڕی 120 ملیار دینار داهاتی نانەوتی رادەستی بەغدا بکات، جگە لە رادەستکردنی بڕی 230 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە بە کۆمپانیای سۆمۆ.

 دوای ئەو دوو مانگەش مانگانە 50٪ی داهاتی نانەوتی رادەست بکرێت لەگەڵ هەمان بڕی نەوت، لە بەرامبەردا، وەزارەتی دارایی عێراق مانگانە مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان خەرج دەکات، بەڵام وادیارە ئەو رێککەوتنەش نەگەیشتووەتە ئەنجام و رێککەوتنی نوێ دەکرێت.