بنکۆڵکاری

ڕووگەی مووشەكەكان لە بەغداوە بۆ هەولێر

لە ئێستادا عێراق بووەتە جێی جەنگی درۆنەكان و كوردستانیش بووەتە بەشێك لەو ململانێیە، ئیستا گروپە چەكدارەكانی نزیك ئێران شەڕی سەنگەر ناكەن و هەركات بیانەوێت بە مووشەك یان بە درۆن هێرش دەكەنە سەر هەولێر و بە ئاسانی ئاسمانی شارەكە دەبەزێنن. 

لە نوێترین هێرشدا، شەوی 6-7-2021 بە فڕۆكەی بێفڕۆكەوانی بۆمبڕێژكراو هێرشكرایەسەر فڕۆكەخانەی نێودەوڵەتیی ھەولێر و كۆنسوڵخانەی ئەمریكاش زەنگی ئاگاداركردنەوەی لێدا.

هێرشەكە بە درۆن بووە و درۆن بریتییە لە فرۆكەی بێ فرۆكەوان كە دەكرێت ئۆتۆماتیكی كاری خۆی بكات یاخود كەسێك لە شوێنیكی ترەوە  كۆنتڕۆڵی بكات بۆ ماوەیەكی دورودرێژ.

لەماوەی ساڵی رابردوودا چەندین هێرش كراوەتە سەر فرۆكەخانەی هەولێر و هەموویان بەتەواوی پەیوەندییان پێكەوە هەیە،  سەرجەمیشیان یەك بكەریان هەیە كە گروپە چەكدارە جیاوازەكانی سەر بە حەشدی شەعبی نزیك لە ئێرانن.

درۆنی سەربازی كەمترین ماوەی لە ئاسماندا 50 كیلۆمەترە و دوورترین مەوداش نزیكەی 25 هەزار كیلۆمەترە، بەپێی راپۆرتێكی پێگەی دی دەبلیوی ئەڵمانی ئێران یەكێكە لەو وڵاتانەی درێژخایەنترین پرۆگرامی درۆنی هەیە. 

تەنها لە پێنج ساڵی رابردوودا لە رۆژهەڵاتی ناوەراست، ئێران، توركیا، ئیسرائیل، و ئیمارات ملیارێك و ٥٠٠ ملیۆنیان لە پرۆگرامی درۆندا سەرف كردووە.

لەمانگی رابردوودا حوسەین سەلامی، فەرماندەی سوپای پاسداران رایگەیاند درۆنیان هەیە  كە توانای فڕینی حەوت هەزار كیلۆمەتری هەیە.

بەڵام ئەم درۆنانە نادرێن بە هێزەكانی سەر بە ئێران بەڵكو زۆربەیان درۆنی بچوك و كورت مەودایان هەیە. 

ئەوەی لە هێرشەكەی هەولێردا بەكارهات درۆنی بۆمبی چێنراو بوو كە درۆنێكی ئاساییە و بۆمبێكی پێوە دەبەسترێتەوە و لە جێگەی مەبەست بۆمب و درۆنەكە دەتەقنەوە، بەو پێیەش دەگونجێت ئەوەی هێرشەكەی ئەنجام دابێت لەناو هەولێردا بووبێت. 

ئەم جۆرە تەكنینكە لە بەكارهێنانی درۆن لە ساڵی ٢٠١٤ەوە لەلایەن حەشدی شەعبییەوە بەكار دەهێنرێت كاتێك شەڕی دژ بە داعشی دەكرد.

بەپێی وتەی مایكڵ نایتس، شارەزا لە بواری ئەمنی عێراقدا، حوسییەكانی یەمەن و حیزبوڵای لوبنان درۆنی باشتریان پێدەگا وەك لە حەشدی شەعبی بۆیە گروپەكە لەو لایەنەوە كەمێك فەرامۆشكراون و وردە وردە درۆنی پێشكەوتوویان بۆ رەوانە دەكرێ. 

لە ناوەراستی مانگی رابردوو، حەشدی شەعبی نمایشێكی سەربازی ئەنجامدا و تێیدا چەندین درۆنی قەبارە بچوك و گەورەی نیشاندا كە هەندێكیان توانای بڕینی هەزار كیلۆمەتریان هەیە. 

دوای هێرشە درۆنییەكەی هەولێر، گروپی سەرەیا ئەولیا دەم بەرپرسیارییەتی هێرشەكەی گرتە ئەستۆ و رایگەیاند كە بارەگایەكی نهێنی سیخورانی ئیسرائیلییان كردووەتە ئامانج. 

هەروەها ئەوەش خراوەتەڕوو كە "ئەگەر دوژمن دان بە زیانەكانیدا نەنێت ئەوا پێیان دەڵێین چەند زایۆنیمان كوشتووە لە ئۆپەراسیۆنەكەی هەولێر".

بەڵام هێزەكانی هاوپەیمانان دوای هێرشەكە رایگەیاند هیچ زیانێكی ماددی و گیانی نەبووە و تەنها پوش و پەڵاش سووتاوە.

میدیا جیهانیەكان باس لەوەدەكەن، ئامانج لە هێرشەكانی سەر هەولێر و بەدیاریكراویش ئەو هێرشانەی دەكرێنە سەر بنكەكانی هاوپەیمانان پەیوەندی بە قوڵبوونەوەی ململانێی نێوان ئێران و ئەمریكاوە هەیە.

هەروەها باس لەوەشدەكرێت ئەم هێرشانە وەك فشاری ئێران لێكدەدرێتەوە تا خواستەكانی بەسەر ئەمریكا و هێزە عێراقیەكاندا بسەپێنێت.

ئەوەی پەیوەندی هەیە بە گۆڕانی ئامانجی هێرشەكە  لە بەغداوە بۆ هەولێر قوڵبوونەوەی ناكۆكیەكانی هەولێر و بەغدایە.

ئێران دەیەوێت هێزە سیاسییەكانی هەرێم لەو لایەنانە نزیك ببنەوە كە لە خۆیەوە نزیكن، ئەویش هاوكاتە لەگەڵ نزیكبوونەوەی هەڵبژاردنی پەرلەمانی عێراق.

پەیامێكی تر ئەوەیە ئێران دەیەوێت ئەو هەڕەشەیەی ئەمریكا پوچەڵ بكاتەوە كە لەئەگەری زیادبوونی هێرشی سەر باڵیۆزخانەی ئەمریكا لەبەغدا باڵیۆزخانەكە بگوازێتەوە بۆ هەولێر وەك پەناگەیەكی ئارام.

ئەم پەیامەش ئەوە دەگەیەنێت ئێران دەیەوێت ئەمریكا دڵنیا بكاتەوە كە لەهیچ شوێنێك پارێزراو نابێت.

ئەو هێرشانەی سەر هەولێر هاوكاتن لەگەڵ ئەو هێرشانەی حوسیەكانی یەمەن بۆ سەر چەند ئامانجێكی سعودیە ئەنجامی دەدەن، ئەمەش بەڕێكەوت نییە و ئێران پێكەوە لە چەند شوێنێك فشاری بۆ ئەمریكا هێناوە.

لەساڵی ٢٠٢٠ەوە شەش جار هێرش كراوەتە سەر هەولێر بە موشەك و فرۆكەی بی فرۆكەوان كە یەكەم هێرش شەوی چوارشەممە 9-1-2020 كرایە سەر فرۆكەخانەی هەولێر تێیدا شەش موشەك ئاراستەی فرۆكەخانەكە كران.

هەواڵ

داهات و نەوت… هەولێر و بەغدا رێککەوتنی نوێ بۆ ناردنی مووچە دەکەن

داهات و نەوت حکومەتی عێراق و حکومەتی هەرێمی کوردستان دەباتەوە سەرمێزی گفتوگۆ، جێگرى سەرۆکى ئەنجومەنى نوێنەرانى عێراق دەڵێت، رێککەوتن لەسەر نەوت کراوە و  لێکتێگەیشتنى باشیش لەسەر دۆسیەی داهاتە نانەوتییەکان هەیە. 

 دۆسیەی نەوت و داهاتە نانەوتییەکان، چارەنووسی مووچەی مانگی حوزەیرانیان و مانگەکانی دواتریان بە ئەنجامدانی رێککەوتنی نوێ لەگەڵ حکومەتی عێراق بەستوەتەوە. 

بەپێی زانیارییەکانی دیجیتاڵ میدیای Mic، حکومەتی عێراق داوای نیووەی کۆی داهاتە نانەوتییەکان دەکات، بەڵام حکومەتی هەرێمی کوردستان ئەوە رەتدەکاتەوە. 

حکومەتی هەرێمی کوردستان پێشنیازی کردووە، تەنها نیووەی ئەو داهاتانە بۆ حکومەتی عێراق بگەڕێنێتەوە کە بە داهاتی فیدراڵی دادەنێرن.

هەرێمی کوردستان پشتی بە مادەی 29ـی یاسای کارگێڕیی دارایی ساڵی2019ـی عێراق بەستووە، کە تێیدا هاتووە، 50%ی داهاتی رسومات و باجی فیدراڵی لەو فەرمانگانەی لەلایەن حکومەتی ناوەندییەوە بەڕێوەدەبرێن بۆ پارێزگاکان دەبێت.

شاخەوان عەبدوڵا، جێگرى سەرۆکى ئەنجوومەنى نوێنەرانى عێراق لە لێدوانێکی رۆژنامەوانیدا بەبێ باسکردنی وردەکارییەکان زانیارییەکانی دیجیتاڵ میدیای Micـی پشتراستکردەوە و رایگەیاند، لەئێستادا لێکتێگەیشتنى باش لەسەر دۆسییەى داهاتە نانەوتییەکانى هەرێمى کوردستان هەیە. 

دۆسیەی نەوت یەکێکی دیکەیە لە تەوەرەکانی گفتوگۆ، حکومەتی عێراق داوای 280 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە دەکات، هەرێمی کوردستان رایگەیاند، بەهۆی هێرشە درۆنییەکانەوە ناتوانێت ئەو بڕە بدات. 

عێراق وەک تێگەیشتنێک بۆ دۆخی بەرهەمهێنانی نەوت ئامادەیی دەبری هەر بڕە نەوتێک وەبگرێت کە لە هەرێمی کوردستانەوە رادەستیان بکرێت. 

شاخەوان عەبدوڵا، جێگرى سەرۆکى ئەنجوومەنى نوێنەرانى عێراق سەبارەت بە دۆسییەى نەوت ئاماژەی بۆ ئەوەکرد، کۆتایی هاتووە و هەرێمى کوردستان و عێراق رێککەوتنیان لەسەر کردووە.

نزیک دەبینەوە لە ناوەڕاستی مانگی ئاب، بەڵام مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان هێشتا چاوەڕوانی مووچەی مانگی حوزەیرانن. 

سەبارەت بە چارەنووسی مووچە و وادەی ناردنی لەلایەن بەغداوە شاخەوان عەبدوڵا وتى، لەگەڵ رێککەوتنى کۆتایی، بەغداد مووچەش دەنێرێت.

ناوەڕاستی مانگی تەمووزی ئەمساڵ، هەولێر و بەغدا لەسەر  پرسی مووچە و نەوت رێککەوتنێکییان راگەیاند، بەپێی رێککەوتنەکە هەرێمی کوردستان مانگانە بڕی 120 ملیار دینار داهاتی نانەوتی رادەستی بەغدا بکات، جگە لە رادەستکردنی بڕی 230 هەزار بەرمیل نەوتی رۆژانە بە کۆمپانیای سۆمۆ.

 دوای ئەو دوو مانگەش مانگانە 50٪ی داهاتی نانەوتی رادەست بکرێت لەگەڵ هەمان بڕی نەوت، لە بەرامبەردا، وەزارەتی دارایی عێراق مانگانە مووچەی مووچەخۆرانی هەرێمی کوردستان خەرج دەکات، بەڵام وادیارە ئەو رێککەوتنەش نەگەیشتووەتە ئەنجام و رێککەوتنی نوێ دەکرێت.